του Μάνου Λασκαράκη
Κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης, όταν οι Ρώσσοι στρατιώτες εγκατέλειπαν τον στρατό του Τσάρου, ο Βλαντιμίρ Λένιν φέρεται να είπε πως «οι στρατιώτες ψήφισαν με τα πόδια τους».
Μεταγενέστερες αναφορές στο foot voting (ψηφίζω με τα πόδια) συναντάμε από τον Αμερικανό πρόεδρο Ρίγκαν που ενθάρρυνε την εσωτερική μετανάστευση μεταξύ των Πολιτειών ως μια λύση απέναντι στη δυσαρέσκεια πολιτών από τοπικές κυβερνήσεις, αλλά και μια πιο πρόσφατη από τον δημοσιογράφο των New York Times Τομ Φρίντμαν που στο ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης, είπε ότι ο μόνος τρόπος για να ξέρουμε αν θα ξεπεραστεί είναι να παρακολουθούμε αν οι νέοι μένουν ή φεύγουν από τη χώρα.
Κατά τον Ilya Somin το foot voting αποτελεί σήμερα ένα εργαλείο ενίσχυσης της πολιτικής ελευθερίας. Δηλώνει την τάση των πολιτών να επιλέγουν κάτω από ποιο πολιτικό καθεστώς επιθυμούν να ζουν, επιλέγοντας αντίστοιχα τον τόπο κατοικίας. Μεταναστεύοντας από μια Ευρωπαϊκή χώρα σε μίαν άλλη ή αλλάζοντας Πολιτεία στην Αμερική, μπορείς να «απολαύσεις» διαφορετικές νομοθεσίες, καλύτερο εισόδημα και φορολογική πολιτική.
Μπορείς όμως να ασκήσεις foot voting και δίχως στα αλήθεια να… περπατήσεις. Το κάνουμε όλοι καθημερινά μέσα τις καταναλωτικές μας συνήθειες και επιλογές. Από το αν προτιμάμε εισαγόμενα ή τοπικά προϊόντα, αν ψωνίζουμε ηλεκτρονικά ή από το κατάστημα, αν επιλέγουμε δημόσιες ή ιδιωτικές υπηρεσίες στην Υγεία και την Παιδεία. Από το αν αποταμιεύουμε ή επενδύουμε εντός ή εκτός συνόρων, από το χωριό των παππούδων μας έως και το Λονδίνο. Το foot voting γίνεται σήμερα και από τον καναπέ.
Όλες οι επιλογές μας που έχουν οικονομικό αντίκτυπο, μικρό ή μεγάλο, από την οικονομική μετανάστευση ενός νέου από την Ελλάδα στην Ολλανδία, την επένδυση σε ένα ακίνητο στο εξωτερικό ή την αγορά ενός βιβλίου από το Amazon, αποτελούν συνιστώσες και δημιουργοί μιας κυρίαρχης οικονομικής πραγματικότητας.
Η σημερινή παγκοσμιοποιημένη οικονομία, δεν είναι κτίσμα αποκλειστικά των λίγων που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου, αλλά αποτέλεσμα των εκατομμυρίων οικειοθελών συναλλαγών που εκτελούμε καθημερινά, από τον φούρνο της γειτονιάς μας έως και την υπερατλαντική συνδρομή μας στο Netflix.
Το «φαινόμενο της πεταλούδας», ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση ευαίσθητων χαοτικών συστημάτων, όπως τα μετεωρολογικά συστήματα, λέει γλαφυρά πως «το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Ασία, μπορεί να προκαλέσει τυφώνα στη Βόρειο Αμερική». Ασφαλώς είναι υπερβολικό να αποδοθεί σε μια πεταλούδα η αιτία ενός τυφώνα, αλλά είναι ένας ακόμη παράγοντας από τους αμέτρητους που επηρεάζουν απειροελάχιστα την ατμόσφαιρα, και καθιστούν αδύνατη την μακροπρόθεσμη πρόβλεψη του καιρού.
Το «φαινόμενο της πεταλούδας» βρίσκει εφαρμογή και στην οικονομία. Οι αγορές που κάνουμε από το διαδίκτυο με ένα κλικ, μπορεί στο μέλλον να προκαλέσουν «κραχ» στην Λατινική Αμερική. Οι ελεύθερες οικονομικές αποφάσεις που παίρνουμε καθημερινά είναι τα «φτερά της πεταλούδας» στην χαοτική «ατμόσφαιρα» της παγκόσμιας οικονομίας.
Όσο για την ψήφο, την άλλη κυρίαρχη πτυχή της δημοκρατίας, όσο «αντισυστημική» και αν είναι, ακόμα και αν μετουσιωθεί σε κυβέρνηση, δύσκολα μπορεί να ανατρέψει συλλήβδην ένα οικονομικό γίγνεσθαι που πλειοψηφικά κλείνει υπέρ της ελεύθερης αγοράς. Ο κάθε καταναλωτής (και ψηφοφόρος), συνειδητά ή ασυνείδητα, ζητά ελευθερία επιλογών και το value for money με γνώμονα το προσωπικό του όφελος ή των οικείων του.
Όποια γλώσσα και αν μιλούν τα χέρια μας στην κάλπη, δύσκολα μπορούν να αποκοπούν από τα πόδια μας και να βαδίσουν προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Συχνά απασχολούν τη δημοσιότητα περιπτώσεις επώνυμων προσώπων με συμμετοχή στα κοινά και τον δημόσιο λόγο, που οι οικονομικές τους επιλογές (συγκεκριμένα βιοποριστικές) δεν δείχνουν συμβατές με τον πολιτικό και ιδεολογικό τους στίγμα. Δύο μόνο πρόσφατα παραδείγματα η επιλογή της δημοσιογράφου Έλενας Ακρίτα να επενδύσει σε δύο «διαμερισματάκια» στο Λονδίνο, ένα από τα χρηματοοικονομικά κέντρα του κόσμου, και από την άλλη ο διορισμός του «αντικρατιστή» Γρηγόρη Ψαριανού στο γραφείο του αντιπροέδρου της κυβέρνησης. Αντίστοιχα παραδείγματα μπορούνε να αριθμήσουμε εκατοντάδες. Προς υπεράσπισή τους, κάθε αριστερός δικαιούται να έχει σπίτι στο Λονδίνο και να εξακολουθεί να είναι αριστερός, και κάθε φιλελεύθερος δικαιούται να διοριστεί και να εξακολουθεί να είναι φιλελεύθερος. Ακόμα και αν όλος ο πλανήτης γίνει σοσιαλιστικός θα εξακολουθεί να υπάρχει Λονδίνο, ακόμα και αν όλος ο κόσμος γίνει φιλελεύθερος, θα εξακολουθούν να γίνονται διορισμοί για να λειτουργεί ο κρατικός μηχανισμός.
Προς υπεράσπιση όμως και όσων με καλή διάθεση και χιούμορ τους σατίρισαν στο διαδίκτυο, οι επιλογές μας που μας εξασφαλίζουν το μεροκάματο, έχουν πιο μεγάλη επίδραση στο οικονομικό γίγνεσθαι από τον λόγο που υιοθετούμε και δημοσιοποιούμε.
Ό,τι και αν λέει ή γράφει ο καθένας μας, στο τέλος της ημέρας ψηφίζει με τα πόδια του.
