Tου Θόδωρου Ορδουμποζάνη
Η λατρεία των Ηρώων ήταν εκτεταμένη και διαδεδομένη στους Ρωμαίους και στους Έλληνες. Οι Ήρωες έπαιζαν κεντρικό ρόλο στην ζωή της πόλεως, προσδίδοντας μια συλλογική ταυτότητα για τους κατοίκους της.
Η λατρεία του Ήρωα συνήθως επικεντρωνόταν γύρο από το ηρώο, στο οποίο κατά την Κλασική αρχαιότητα πιστευόταν συχνά ότι περιείχε τα λείψανά του. Έτσι, κατά μία έννοια πιστευόταν ότι ο Ήρωας συνέχιζε να ζει.
Του αναθέτανε τροφές ως προσφορές, και θεωρούνταν ότι συμμετείχε στις γιορτές της πόλης.
Στη σύγχρονη εποχή, το ηρώο είναι το μνημείο που συνήθως αφιερώνεται στους πεσόντες πολέμου, αλλά και σε θύματα πολέμων. Συνήθως κατέχει κεντρική θέση στην πόλη όπου βρίσκεται, κοντά ή μέσα στην κεντρική πλατεία ή το κέντρο της πόλης και η τιμή που του αποδίδουν αντιπροσωπεύεται με την κατάθεση κάποιων στεφάνων συνήθως από δάφνες.
Πως μου ήρθε να ασχοληθώ με το θέμα αυτό; Με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης (και 150 ετών από τη δημιουργία της), έψαξα να βρω που τιμούμαι σήμερα τους ήρωες αυτής της πόλης.
Όλους αυτούς που θυσιάστηκαν για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι και να γιορτάζουμε τα γενέθλια της πόλης μας. Και δυστυχώς τους μόνους χώρους που βρήκα είναι το μνημείο των Βιζβίζιδων στην παραλία (αφορά όμως συγκεκριμένους δύο ήρωες και αυτούς από την Αίνο), το μνημείο των Ποντίων στο παραλιακό πάρκο (αφορά μόνο τον ξεριζωμό των Ποντίων), το μνημείο της εθνικής αντίστασης στο ομώνυμο πάρκο (αφορά μόνο τους αγωνιστές της Εθνικής αντίστασης κατά των Γερμανών) και το χώρο δίπλα στην Μητρόπολη με τους ανδριάντες των αποβιωσάντων Μητροπολιτών και τα αντίστοιχα μνημεία των Ρώσων στρατιωτών και της Εβραϊκής γενοκτονίας.
Πουθενά όμως ένα «Ηρώον» στους άγνωστους, τους αφανείς αγωνιστές και ήρωες αυτού του τόπου που θυσίασαν τη ζωή τους ή αγωνίστηκαν για να ζούμε όλοι εμείς σήμερα ελεύθεροι και να απολαμβάνουμε όλα τα αγαθά της γης. Και ως γνωστόν είναι πολλοί αυτοί. Γνωστοί και άγνωστοι Ήρωες εννοώ… Σε όλες σχεδόν τις πόλεις και κυρίως στην Αθήνα τα Ηρώα, τα μνημεία δηλαδή για τον Άγνωστο Έλληνα Στρατιώτη που θυσιάστηκε σε αγώνες του Έθνους, είναι μεγαλεπήβολα, βρίσκονται σε περίοπτες θέσεις και αποτελούν αξιοθέατα αυτών.
Και όμως, οι παππούδες και οι γονείς μας, είχαν φροντίσει να υπάρχει και σ΄ αυτήν την πόλη και μάλιστα σε περίοπτες θέσεις, σχετικό «Ηρώον», ήτοι μια μαρμάρινη στήλη με την επιγραφή «Η Αλεξανδρούπολη ευγνωμονούσα τους πεσόντας», ως ελάχιστη τιμή γι΄ αυτούς, το οποίο μνημείο εμείς οι νεότεροι το «εξοβελίσαμε» μακριά από τη πόλη μας, λες και είχε κάποια μεταδοτική ασθένεια και φοβηθήκαμε μήπως μας την κολλήσει…
Προπολεμικά το «Ηρώον» της πόλης (αυτό που αναφέρω πιο πάνω), βρισκόταν στον Δημοτικό Κήπο, στη παραλία, απέναντι από το πασαλίκι. (φώτο 1 και 2). Εκεί γινότανε όλες οι καταθέσεις στεφανιών στις εθνικές κλπ. γιορτές. Εκεί έχουμε καταθέσεις στεφανιών μεταξύ των άλλων και από τον Βενιζέλο και τον Βασιλέα Γεώργιο τον Β΄. Μετά την κατοχή και την δημιουργία του πάρκου πρώην Ηρώων, μετέπειτα ΕΓΝΑΤΙΑ και σήμερα Προσκόπων, το πιο πάνω Ηρώον, «ξηλώθηκε» από την παραλία και μεταφέρθηκε εκεί σε ειδικά για τον σκοπό αυτό διαμορφωμένο χώρο στο κέντρο του πάρκου (εκεί που σήμερα βρίσκεται η λίμνη με τις πάπιες και το κέντρο αναψυχής). (φώτο 3) . Εκεί μετέβαιναν όλοι οι επίσημοι, (Βασιλείς, Πρωθυπουργοί, Υπουργοί, ο στρατός και οι μαθητές στις μεγάλες εθνικές γιορτές για την κατάθεση των στεφανιών και την απόδοση τιμών στους ήρωες.
Στην επταετία, όταν άρχισε να διαμορφώνεται η πλατεία του Φάρου, θεωρήθηκε ότι το «Ηρώον» πρέπει να βρίσκεται σε περίοπτη θέση μέσα στη πόλη και τοποθετήθηκε μια μαρμάρινη ψιλή στήλη ως μνημείο για τους Άγνωστους Ήρωες απέναντι από το τότε κτίριο του Λιμεναρχείου δίπλα στο τοίχος της παραλίας.(φώτο 4). Και το παλιό και ιστορικό μνημείο της πόλης «εξορίστηκε» στον οικισμό της πόλης Νέα Χηλή, όπου οι κάτοικοί της, τιμώντας το, το τοποθέτησαν δίπλα στον παλιό Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου, δίπλα στην Εθνική οδό. (φώτο 5).
Αργότερα, εν όψει της τοποθέτησης του μνημείο προς τιμήν των Βιζβίζιδων ξηλώθηκε από την παραλία και το νέο «Ηρώον». Και έκτοτε η πόλη τιμά τους Ήρωές της σε ένα προσωποπαγές μνημείο, στο μνημείο του Αντωνίου και της Δόμνας Βιζβίζη, και στο οποίο τοποθέτησαν παραδίπλα του ένα υπερμοντέρνο άγαλμα, για να μην αισθάνεται ίσως μοναξιά.
Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Απλά, για να υπενθυμίσω σ΄ όλους αυτούς που ασχολούνται ή θα ασχοληθούν με τις εορταστικές εκδηλώσεις για τα εκατοντάχρονα από την απελευθέρωση της πόλης (για μένα και εκατοπενηντάχρονα από την ίδρυσή της), ότι καλά και ωραία είναι τα πανηγύρια και οι γιορτές αλλά η πόλη οφείλει να τοποθετήσει και ένα μνημείο με την ένδειξη «Η Αλεξανδρούπολη ευγνωμονούσα τους πεσόντας» σε κεντρικό της σημείο και αντάξιο αυτού που θα αντιπροσωπεύει.
Αλλά επειδή, θεωρώ ότι το θέμα αυτό είναι πολύ μεγάλο και σοβαρό, έχει δε και άλλες προεκτάσεις, θα επανέλθω και με κάποιες άλλες πολύ ενδιαφέρουσες μικρές – μικρές ιστορίες.
Υ.Γ. Για να μη αδικώ τον Ελληνικό Στρατό, αυτός φρόντισε να τοποθετήσει στα στρατιωτικά νεκροταφεία, στα παλιά κοιμητήρια της πόλης, ένα απλό και λιτό μνημείο για τον «Άγνωστο Στρατιώτη», και κάθε χρόνο ένα ψυχοσάββατο αποδίδει με τρισάγιο τις πρέπουσες τιμές στους κοιμωμένους σ΄ αυτά στρατιωτικούς – ήρωές μας. (φώτο 6).-
