7 Βασικές Προκλήσεις της Επόμενης Ημέρας
Του Ορέστη Χατζόπουλου,
Γεωπόνου – Οικονομολόγου, MSc Ευρωπαϊκή Πολιτική,
Υποψήφιου Δημοτικού Συμβούλου με την Παράταξη «Αρχή»
Ο Δήμος μας σήμερα βρίσκεται ενώπιον μιας αντιφατικής πραγματικότητας. Από τη μία, η αναβάθμιση της γεωπολιτικής του θέσης, η οποία ωστόσο δεν έχει μετουσιωθεί σε μοχλό ανάπτυξης, ενέχοντας τον κίνδυνο να καταστεί απλώς ένας κόμβος εξυπηρέτησης στρατιωτικών σκοπών και υποδοχής ενεργειακών projects με μηδενικό, αν όχι αρνητικό αποτύπωμα για την τοπική κοινωνία. Από την άλλη, η χωρική και πληθυσμιακή επέκταση της πόλης, η οποία δεν συνοδεύτηκε από ανάλογη βελτίωση της ποιότητας ζωής ή μιας αναπτυξιακής προοπτικής, και μια ύπαιθρος αποστερημένη από ό,τι πιο παραγωγικό έχει να επιδείξει, αφήνοντας μια εικόνα ερήμωσης ενδεχομένως σε βαθμό μη αναστρέψιμο, ειδικά μετά και τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού.
Δραττόμενοι από την ελπίδα που αναδύεται από την δύναμη της Φύσης να αναγεννάται, έτσι κι εμείς, οφείλουμε να προσπαθήσουμε εκ νέου να οικοδομήσουμε ένα πιο βιώσιμο μέλλον για εμάς αλλά κυρίως για τις επόμενες γενεές. Για να το πετύχουμε θα πρέπει να σχηματοποιήσουμε την μελλοντική εικόνα του Δήμου που θέλουμε να αφήσουμε ως παρακαταθήκη, που θα διεγείρει το φαντασιακό μας και θα μετουσιωθεί σε συγκεκριμένες πολιτικές. Η εκπλήρωση αυτού θα εξαρτηθεί από την ικανότητα του Δήμου (ως πολιτική οντότητα και ως κοινωνικό σύνολο) να ανταπεξέλθει στις παρακάτω προκλήσεις.
Για μια Βιώσιμη και Ανθεκτική Πόλη
Η οικοδόμηση βιώσιμων και ανθεκτικών πόλεων αποτελεί σήμερα κεντρικό πρόταγμα, δίνοντας την ευκαιρία σε κάθε πόλη να μεταμορφωθεί από ένα απρόσωπο, μουντό και δυσλειτουργικό οικιστικό σύνολο, σε μια πόλη που θα έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και θα διαμορφώνεται «…σύμφωνα με τις επιθυμίες της καρδιάς του» κατά παρότρυνση του Κοινωνιολόγου Robert Park. Η Αλεξανδρούπολη έχει την ευκαιρία να επιβιβαστεί στο άρμα αυτό, εκμεταλλευόμενη την ευνοϊκή συγκυρία από πλευράς χρηματοδοτήσεων και εργαλείων αστικού σχεδιασμού (ΣΒΑΑ, Βιώσιμες Πόλεις κλπ), μέσα από παρεμβάσεις σε επιμέρους τομείς που μπορούν να αλλάξουν την εικόνα της, και συγκεκριμένα:
Πρόκληση 1η – Αστικό Πράσινο ή μάλλον: «Πράσινο, περισσότερο Πράσινο»!
Όσον αφορά το αστικό πράσινο, στόχος θα πρέπει να είναι η συνεχής βελτίωση του ισοζυγίου πρασίνου (από τα 2.5 τ.μ./κάτοικο σήμερα, πολύ χαμηλότερο από τα ελάχιστα διεθνή στάνταρντ). Γιατί περισσότερο πράσινο? Θα μπορούσα να επικαλεστώ σειρά μελετών σχετικά με τη συμβολή του στην βελτίωση δεικτών για τη διαβίωσή μας όπως η ρύθμιση του μικροκλίματος, η προστασία από ακραίες θερμοκρασίες (Θερμική Αστική Νησίδα), το «φιλτράρισμα» του αέρα, η βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας και της αισθητικής της πόλης κλπ.
Αντίθετα, θα ζητούσα να φέρετε στο νου δύο αντίθετες καταστάσεις. Η πρώτη, κατά την περίοδο του παρατεταμένου καύσωνα του Ιουλίου, όταν αποζητούσαμε ματαίως μια σκιά να μας προστατέψει απ’ τον καυτό ήλιο, και αυτό αντιπαραβάλλετέ το με εκείνη την γαλήνια αίσθηση κατά την παραμονή σας σε ένα πάρκο (μάλλον σε άλλη πόλη), απολαμβάνοντας τη σκιά και το δροσερό του αέρα, χωρίς θορύβους παρά μόνο το θρόισμα των φύλλων, τους ήχους του νερού και το κελάηδημα των πουλιών.
«Πράσινο, περισσότερο πράσινο» λοιπόν, και αυτή η έκκληση γίνεται επιτακτικότερη εάν σκεφτεί κανείς τις συνθήκες που θα επικρατούν εφεξής στην πόλη μας τα καλοκαίρια, όντας απογυμνωμένη πλέον από εκείνο το καταπράσινο πέπλο από δάση που την αγκάλιαζε από τη γένεσή της μέχρι σήμερα.
Αυτό συνεπάγεται την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου πλάνου δενδροφυτέυσεων, τη δημιουργία χώρων πρασίνου σε κάθε γειτονιά (τα γνωστά «πάρκα τσέπης»), τον εμπλουτισμό υφιστάμενων χώρων (περιοχή πλησίον της Εφορίας) ή πλατειών (Δυτική Χερσαία Ζώνη) και φυσικά τη μετατροπή του Πάρκου Αλτιναλμάζη σε ένα Αστικό Πάρκο, σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ορίζει η σύγχρονη αρχιτεκτονική τοπίου (άλση, μονοπάτια, βραχόκηποι, υδάτινες συνθέσεις κλπ).
Πρόκληση 2η – Πολεοδομική Αναβάθμιση, Αστικές Αναπλάσεις και Κινητικότητα: Αναζητώντας τη Χαμένη Αίγλη και Αισθητική
Εδώ, ο σχεδιασμός θα πρέπει να αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στην αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος, στην κλιματική θωράκιση της πόλης αλλά και στη δημιουργία πιο βιώσιμων συνθηκών διαβίωσης. Αναλυτικά:
Α. Πολεοδομική Αναβάθμιση μέσα από την Αξιοποίηση του Κτιριακού Αποθέματος.
Καθένας μας που περιηγείται στην πόλη θα έχει προσέξει κάποια σημεία που στέκονται πεισματικά στο πέρασμα του χρόνου, τα οποία ωστόσο κρύβουν σημαντικές πτυχές της τοπικής μας ιστορίας και ταυτότητας.
Το συγκρότημα του Γαλλικού Σταθμού αποτελεί το πρώτο τοπόσημο της πόλης. Συνδέθηκε ιστορικά με τη μετατροπή της, από ένα μικρό ψαροχώρι, σε ένα αναπτυσσόμενο εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο. Χρέος μας είναι, ως ελάχιστος φόρος τιμής, η ανάληψη ενεργειών για την ανάδειξή του, μέσα από ένα «πλάνο σύνδεσης… με την ανάδειξη και ένταξή του στη σύγχρονη κοινωνική ζωή», σύμφωνα και με την παραίνεση της Υ.Ν.Μ.Τ.Ε.Α.Μ.Θ.. Φανταστείτε αν εκείνος ο εγκαταλελειμμένος χώρος με τα ετοιμόρροπα κτίρια και βαγόνια μετατραπεί σε ένα σιδηροδρομικό πάρκο και ένα μουσείο που θα αναδεικνύει ένα σημαντικό κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης.
Ομοίως, αντικρίζοντας τις Αποθήκες της ΚΥΔΕΠ (οδού Καραολή Δημητρίου) και το επιβλητικό κτίριο της Ε.Α.Σ./ΚΥΔΕΠ (οδό Ρόδου), φανταστείτε εάν μεταμορφωνόταν σε μια σύγχρονη Δημοτική Αγορά (το πρώτο) και σε ένα Πολυχώρο Πολιτισμού (το δεύτερο) που θα φιλοξενεί εικαστικές εκθέσεις, παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις, εργαστήρια έρευνας και κατασκευής (Fab Lab) κλπ.
Στην πόλη μας επίσης υπάρχουν πολλές παλιές κατοικίες σπάνιας αρχιτεκτονικής. Αν μπορούσαν να αναστυλωθούν και να υποδεχτούν τα παιδιά μας (παιδικοί σταθμοί) ή κομμάτια του πολιτισμού μας (μουσεία, κέντρα εικαστικής τέχνης) που τόσο ανάγκη έχει η πόλη, λύνοντας το πρόβλημα της έλλειψης σχολικής στέγης και σε χώρους πολιτισμού.
Β. Αστικές Αναπλάσεις.
Οι πεζοδρομήσεις έχουν αναγνωριστεί για τη συμβολή τους στην αισθητική αναβάθμιση μιας πόλης, στην κοινωνικοποίηση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την αύξηση της επισκεψιμότητας και την τόνωση της εμπορικής κίνησης (καταστήματα, ψυχαγωγία κλπ) σε μια περιοχή. Εκ των άνω συνάγεται η αναγκαιότητα δημιουργίας ενός δικτύου πεζόδρομων πέραν του ιστορικού κέντρου, βελτιώνοντας την εικόνα της πόλης καθώς θα δημιουργηθούν νέα σημεία αναφοράς που θα σφύζουν από ζωή. Μια επίσκεψη στον πεζόδρομο της Αγ. Σοφίας (Θεσσαλονίκη) μπορεί να πείσει ως προς αυτή την επιλογή.
Όσον αφορά τις αστικές αναπλάσεις, αυτές είναι κάτι παραπάνω από μια απλή αντικατάσταση των πλακών ενός πεζοδρόμου, συχνά αμφίβολης αισθητικής. Ο σύγχρονος αστικός σχεδιασμός βασίζεται πάνω σε δύο άξονες, στην τοπική αρχιτεκτονική και τις λεγόμενες “Nature based Solutions”. Όσον αφορά τον πρώτο, μέλημα του Δήμου θα πρέπει να είναι ο καθορισμός των προδιαγραφών που συνθέτουν τη τοπική αρχιτεκτονική, ώστε να λειτουργεί ως οδηγός για μελλοντικές παρεμβάσεις (αναπλάσεις), που θα διατηρεί τρόπον τινά μια ενιαία αισθητική και να αποφεύγονται ει δυνατόν άστοχες επιλογές υλικών ή σχεδίων. Για το δεύτερο, η εφαρμογή των NBS αποσκοπεί, εκτός απ’ τη βελτίωση της εικόνας του δομημένου περιβάλλοντος και της λειτουργικότητας προς τους τελικούς χρήστες, στην αύξηση της προστασίας απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα (λ.χ. η χρήση επιδαπέδιων βιοκλιματικών υλικών και η δημιουργία πράσινων διαδρομών επιτρέπουν, μεταξύ άλλων, τη διήθηση του νερού περιορίζοντας την συσσώρευση των όμβριων υδάτων μετά από μια ισχυρή νεροποντή, συμβάλλοντας στη μείωση του κινδύνου πλημμύρας).
Γ. Ένα Βιώσιμο Σύστημα Αστικής Μετακίνησης.
Ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει καθημερινά ο δημότης είναι η μετακίνησή του από και προς το κέντρο. Η χρήση του αυτοκινήτου συνοδεύεται από υψηλή κυκλοφορική συμφόρηση, θορύβους, κόπο και απώλεια χρόνου κατά τη μετακίνηση όσο και για την εύρεση παρκινγκ καθώς οι διαθέσιμες θέσεις δεν καλύπτουν τις ανάγκες για στάθμευση. Η αλήθεια είναι ότι το κυκλοφοριακό δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με συμβατικές λύσεις. Αυτό γιατί η υφιστάμενη διαμόρφωση του κέντρου (όπως κάθε κέντρου που συγκεντρώνει μικτές χρήσεις (κατοικία, εργασία, διασκέδαση)) δεν μπορεί να δεχθεί περισσότερα οχήματα. Το πρόβλημα θα συνεχίζει να εντείνεται όσο η πόλη αναπτύσσεται πληθυσμιακά.
Συνεπώς, προτεραιότητα θα πρέπει να είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός βιώσιμου μοντέλου κινητικότητας πάντοτε με γνώμονα την μέγιστη δυνατή εξυπηρέτηση των δημοτών. Φανταστείτε ένα κέντρο χωρίς το σημερινό κυκλοφοριακό χάος, τον θόρυβο από τα κορναρίσματα κλπ, αλλά ένα κέντρο ανακουφισμένο από τα εκατοντάδες οχήματα, με Mini Bus, ποδήλατα, με χώρο για τους πεζούς, γενικά ένα κέντρο φιλικό προς κάθε δημότη. Συνεπώς, με οδηγό το ΣΒΑΚ, θα πρέπει να προωθηθούν όλες οι προτεινόμενες παρεμβάσεις του φιλόδοξου σεναρίου μαζί με άλλες ώριμες προτάσεις, οι οποίες, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν, την δημιουργία περιφερειακών και υπόγειων (λ.χ. Μητρόπολη, παλιό Κολυμβητήριο) χώρων στάθμευσης, την αύξηση του μεριδίου των ΜΜΜ στις μετακινήσεις, τη βελτίωση των συνθηκών ώστε όλο και περισσότεροι να επιλέγουν ήπιες μορφές μετακίνησης (ποδήλατο, πεζοπορία, ηλεκτρικά πατίνια) αντί των Ι.Χ.
Πρόκληση 3η – Κυκλική Οικονομία: η Λύση για ένα Καθαρό Δήμο
Η καθαριότητα πάντοτε αποτελεί μία «καυτή πατάτα» για κάθε Δημοτική Αρχή. Η διαχρονική αδυναμία επίλυσης του προβλήματος ωστόσο οφείλεται καθαρά σε λάθος προσέγγιση. Οι εικόνες με τους ξεχειλισμένους κάδους αλλά και τα στοιχεία της ΔΙΑΑΜΑΘ έρχονται να το επιβεβαιώσουν: σταθερή αύξηση του όγκου των σύμμεικτων απορριμμάτων και χαμηλές επιδόσεις στην ανακύκλωση. Πέραν της αισθητικής υποβάθμισης και της δημιουργίας εστιών ρύπανσης υπάρχει και ο αντίκτυπος στα οικονομικά του Δήμου, ο οποίος καλείται να καταβάλλει σημαντικά ποσά ετησίως (κοντά στα 2 εκατ €) για τη διαχείριση αυτών, στερώντας σημαντικούς πόρους που θα μπορούσαν να διατεθούν για την κάλυψη ουσιαστικών αναγκών της τοπικής κοινωνίας.
Οι συνθήκες πλέον επιβάλλουν νέες πρακτικές διαχείρισης αυτών εστιάζοντας στην κυκλική οικονομία. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός για τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να εστιάσει σε ένα πλέγμα μέτρων με συγκεκριμένη στόχευση το καθένα που θα περιλαμβάνει:
- Ενίσχυση της «διαλογής στη πηγή» με την εγκατάσταση Πράσινων Σημείων, «Γωνιών Ανακύκλωσης», Καφέ Κάδων (για οργανικά) καθώς και ειδικών κάδων (λ.χ. για πλαστικό) σε μέρη που παρατηρούνται μεγάλες συγκεντρώσεις (πλατείες, πάρκα) σε συνεργασία με συμβεβλημένες εταιρίες στο πλαίσιο της ανταποδοτικότητας.
- Παροχή κινήτρων για την ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων (και όχι μιας χρήσης) συσκευασιών στα καταστήματα εστίασης με στόχο τη μείωση του όγκου των απορριμμάτων.
- Ενίσχυση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης των πολιτών μέσα από τη σύνταξη ενός Κώδικα Ορθής Διαχείρισης Απορριμμάτων για κάθε νοικοκυριό.
- Σχεδιασμός για την μετάβαση σε ένα ψηφιοποιημένο σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου ανά οικοδομικό τετράγωνο και σύνδεση των επιδόσεων με το ύψος των τελών, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Για ένα Βιώσιμο και Πράσινο Μοντέλο Ανάπτυξης
Οι δραματικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο περιβάλλον καθιστούν επιτακτική την ανάγκη οικοδόμησης ενός πιο βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης, το οποίο θα «ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους» (έκθεση Brundtland, 1987). Στο πλαίσιο αυτό, όραμα για την ανάπτυξη του Δήμου συνδέεται με την ανταπόκρισή του στις παρακάτω προκλήσεις.
Πρόκληση 4η – Ενέργεια: Στον Δρόμο προς την Κλιματική Ουδετερότητα
Τα τελευταία χρόνια, πολλοί ευρωπαϊκοί Δήμοι (δειλά και κάποιοι στη χώρα μας) έχουν μπει στη μάχη για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής μέσα από την προσπάθεια προσέγγισης του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας. Ο Δήμος μας έχει τις δυνατότητες να αποτελέσει ένα διεθνές παράδειγμα ενός κλιματικά ουδέτερου Δήμου, δεδομένου του πλούσιου ενεργειακού δυναμικού του. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή καθώς μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων (REPowerEU, «ΗΛΕΚΤΡΑ») διατίθενται για σχέδια για την παραγωγή ενέργειας από Α.Π.Ε. και τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.
Η ενεργειακή μετάβαση θα έχει σημαντικά άμεσα οικονομικά οφέλη για τον Δήμο (νέες πηγές εσόδων, μείωση λειτουργικών δαπανών) τα οποία θα μπορούν να κατευθυνθούν για αναπτυξιακούς και κοινωνικούς σκοπούς, όσο και για τα νοικοκυριά, μέσα από τη μείωση του κόστους διαβίωσής τους. Η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχιας για τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της πολιτικής.
Η επόμενη Δημοτική Αρχή θα πρέπει να θέσει προτεραιότητα ώστε σε βάθος 10ετίας να έχουν ολοκληρωθεί τα παρακάτω έργα:
- Η εγκατάσταση ενός Φωτοβολταϊκού Πάρκου, δυναμικότητας 3-4 MW, σε ιδιόκτητη έκταση (που δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς εναλλακτικές χρήσεις) μέσα από την θεσπισμένη (αλλά ανενεργή) Ενεργειακή Κοινότητα που έχει συστήσει ο Δήμος, που θα παράγει ενέργεια υπό το καθεστώς του Prosumer (ιδιοκατανάλωση και πώληση της πλεονάζουσας ποσότητας).
- Η ολοκλήρωση της τηλεθέρμανσης των οικισμών της Τραϊανούπολης, μέσα από την αξιοποίηση του γεωθερμικού πεδίου, όπως επίσης και της τηλεθέρμανσης των Φερών από την απορριπτόμενη ενέργεια του ΤΑΡ.
- Η ενεργειακή αναβάθμιση και αυτονομία (εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες) όλων των Δημοτικών και Σχολικών Κτιρίων της επικράτειας του Δήμου.
Πρόκληση 5η – Η Ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα για μια Ζωντανή Ύπαιθρο
Οι καταστροφικές πυρκαγιές κατέδειξαν ότι η προστασία του περιβάλλοντος επιτυγχάνεται μόνο μέσα από μια συμβιωτική σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Κλειδί σε αυτή αποτελεί ο πρωτογενής τομέας, ο οποίος συμβάλλει με ποικίλους τρόπους στην υγεία των οικοσυστημάτων καθώς και στην πρόληψη φυσικών καταστροφών (λ.χ. καθαρισμός της συσσωρευμένης βιομάζας μέσω της κτηνοτροφίας και της υλοτομίας, ενίσχυση της βιοποικιλότητας μέσω της μελισσοκομίας, διαμόρφωση ενός ποικιλόμορφου τοπίου μέσω της γεωργίας, συμβολή στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών και αποσόβηση πλημμυρικών φαινομένων μέσω έργων υδροοικονομίας).
Από την άλλη, ο πρωτογενής τομέας αποτελεί την κατεξοχήν προϋπόθεση για μια ζωντανή ύπαιθρο, συγκρατώντας τον παραγωγικό της κορμό και συμβάλλοντας στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, ενώ λειτουργεί και ως μοχλό ανάπτυξης για το σύνολο του Δήμου, τροφοδοτώντας σημαντικούς τομείς της οικονομίας (μεταποίηση, τουρισμός κλπ). Εντούτοις, δεν έχει κατορθώσει να ξεπεράσει χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα (ανταγωνιστικότητα, χαμηλά εισοδήματα, χαμηλή αξία προϊόντων), γεγονός που οδηγεί σταδιακά την αγροτική μας οικονομία σε συρρίκνωση, ενώ οι καταστροφικές πυρκαγιές έδωσαν ένα ακόμα πιο ισχυρό πλήγμα, υπονομεύοντας την επιβίωση ολόκληρων κλάδων.
Ως εκ τούτου, η ανάταξη του τομέα και η στροφή του σε ένα πιο δυναμικό, ανθεκτικό και βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο θα πρέπει να αποτελέσει κεντρική προτεραιότητα, καθότι αποτελεί ζήτημα υπαρξιακό για το σύνολο του Δήμου μας. Η εικόνα από το μέλλον για τον αγροτικό μας τομέα θα περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία:
- Ένα σύνολο έργων αξιοποίησης του άφθονου υδάτινου δυναμικού (ταμιευτήρες, φράγματα) και από ένα εκτεταμένο αρδευτικό δίκτυο που καλύπτει χιλιάδες μη αρδευόμενα έως τώρα αγροτικές εκτάσεις.
- Δυναμικές καλλιέργειες υψηλής προσόδου και εντάσεως εργασίας (δενδρώδεις, αμπέλια, σπαράγγι) ή άλλες (κηπευτικά) που θα αξιοποιούν το πλούσιο γεωθερμικό δυναμικό (θερμοκήπια) τα οποία θα απορροφούνται τόσο τοπικά όσο και σε ανεπτυγμένες αγορές (μέσω της συμβολαιακής).
- Ένα δίκτυο από μικρές οικοτεχνικές ή μεταποιητικές μονάδες με προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας που θα αποτελούν βασικό στοιχείο της τοπικής μας γαστρονομίας.
- Μια κτηνοτροφία που θα ακμάζει με την παραγωγή πιστοποιημένων προϊόντων (ΠΓΕ) και θα αξιοποιεί τις δυνατότητες της κυκλικής οικονομίας (μονάδες βιοαερίου).
- Μια μελισσοκομία που θα αναπτύσσεται και θα παράγει προϊόντα αξίας σε ένα καινοτόμο περιβάλλον (λ.χ. ένα Μελισσοκομικό Πάρκο στην Κίρκη).
- Μια δασοκομία που θα προσφέρει, μέσα από την βιώσιμη διαχείριση των δασών, πρώτη ύλη για τη λειτουργία Μονάδας Πέλετ.
Πρόκληση 6η – Πως Κερδίζεται το Στοίχημα του Τουρισμού
Παρά την αυξημένη κίνηση του καλοκαιριού, η περιοχή μας υστερεί σημαντικά σε σχέση με άλλους συναφείς προορισμούς και αυτό αποτυπώνεται στις χαμηλές επιδόσεις σε ειδικούς τουριστικούς δείκτες όπως η εποχικότητα, η διάρκεια παραμονής και η δαπάνη ανά επίσκεψη. Αυτό αποτελεί απόρροια ορισμένων δομικών αδυναμιών που συνδέονται με την τουριστική προσφορά και δη την περιορισμένη χωρική συγκέντρωση (κέντρο πόλης και παράκτια ζώνη), την αδυναμία αξιοποίησης εμβληματικών πόλων έλξης (Ιαματικά Λουτρά και Δέλτα Έβρου), την εξάρτηση από συγκεκριμένες αγορές, την έμφαση σχεδόν αποκλειστικά στην παροχή υπηρεσιών καταλύματος και εστίασης καθώς και την ασθενή σύνδεση του τουρισμού με τον αγροδιατροφικό τομέα.
Ως εκ τούτου, το στοίχημα της τουριστικής ανάπτυξης μπορεί να κερδηθεί μόνο εάν δομηθεί ένα ολοκληρωμένο, πολυθεματικό τουριστικό προϊόν που θα αναπτύσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αξιοποιώντας τα ισχυρά assets της περιοχής, αφουγκράζοντας παράλληλα τις νέες τάσεις στην τουριστική ζήτηση όπως η αναζήτηση εμπειριών και η σύνδεση με τη φύση, τον πολιτισμό και την τοπική κουλτούρα. Εάν δεν επιτευχτεί αυτό οι όποιες ενέργειες για τουριστική προβολή ή επιπλέον πτήσεις είναι άνευ αντικρίσματος.
Θα σταθώ σε τέσσερα ζητήματα, το καθένα από τα οποία συνδέεται με μια συγκεκριμένη μορφή θεματικού τουρισμού που συνδέεται με την φυσιογνωμία του τόπου μας:
Α. Ιαματικά Λουτρά Τραϊανούπολης (Ιαματικός Τουρισμός). Το σχέδιο για τα Ιαματικά δεν θα πρέπει να είναι τίποτα λιγότερο από τη δημιουργία μιας σύγχρονης λουτρόπολης υψηλών προδιαγραφών, ισάξιο των δημοφιλέστερων κέντρων θερμαλισμού της χώρας, που θα περιλαμβάνει και την επαναλειτουργία των παλιών λουτρώνων και της «Χάνας».
Β. Δέλτα του Έβρου (Φυσιολατρικός). Το Δέλτα είναι ένα σπάνιο οικοσύστημα με σημαντική οικολογική αξία και τουριστικό ενδιαφέρον, εντούτοις παραμένει αναξιοποίητο. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να στοχεύει στην μετατροπή του σε ένα πολυθεματικό πάρκο εναλλακτικού τουρισμού στα πρότυπα ανάλογων πετυχημένων εγχειρημάτων (λίμνη Πλαστήρα, Κερκίνη), μέσα από την αναβάθμιση των υποδομών όπως η προσβασιμότητα (δρόμοι, μονοπάτια, ποδηλατικές διαδρομές), η διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και η δημιουργία ευκαιριών ανάπτυξης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών (βαρκάδες, αθλοπαιδιές, ιππασία, ποδηλασία κλπ).
Γ. Καταδύσεις. Αντιστοιχεί σε μια τεράστια αγορά προσδίδοντας στις περιοχές όπου ασκείται οργανωμένα μια αυξημένη δυναμική. Η περιοχή μας διαθέτει ένα πλούσιο υποθαλάσσιο περιβάλλον όπου ήδη δραστηριοποιούνται καταδυτικά κέντρα. Η μορφή αυτή πρέπει να ενισχυθεί, ειδικά για την Μεσημβρία, μέσα από τον σχεδιασμό καταδυτικών διαδρομών ή τη δημιουργία καταδυτικού πάρκου, ακολουθώντας τον βηματισμό που προβλέπει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.
Δ. Διαχείριση Προορισμού. Η στρατηγική για τον τουρισμό δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο σε μια τυπική παρουσία σε τουριστικές εκθέσεις, αλλά θα πρέπει να απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα πεδίων, από την ενίσχυση του brand name του προορισμού (λ.χ. ως πράσινου τουριστικού προορισμού), μέχρι τη σύνδεση με την αγροδιατροφή, την αξιοποίηση εργαλείων Τ.Π.Ε. (ψηφιακές εφαρμογές) και τη στρατηγική marketing (αξιολόγηση τουριστικού προϊόντος, δημιουργία αφηγήματος για κάθε προορισμό, τουριστική προβολή, ικανοποίηση επισκεπτών και διείσδυση σε νέες αγορές, μεταξύ άλλων).
Πρόκληση 7η –Ανάπτυξη και Φυσικό Περιβάλλον
Η ανάπτυξη αποτελεί προϋπόθεση για έναν ισχυρό Δήμο που διασφαλίζει εισόδημα και απασχόληση. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να προσελκύει επενδύσεις σε τομείς που συνδέονται με την αναπτυξιακή του φυσιογνωμία (πρωτογενής, ενέργεια, τουρισμός, γαλάζια οικονομία), αφετέρου να κινητοποιεί το ενδογενές δυναμικό της περιοχής. Ήδη σε άλλες πόλεις έχουν στηθεί τέτοιες δομές στήριξης της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας (λ.χ. ο Κόμβος GiSeMi στα Τρίκαλα) και τα καταφέρνουν.
Από την άλλη, ο Δήμος θα πρέπει να παίρνει ξεκάθαρη θέση σε επενδυτικά σχέδια μεγάλης εμβέλειας εντός της επικράτειάς του: θετική σε όποια επένδυση συνάδει με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, αρνητική σε όποια δεν πληροί το κριτήριο αυτό. Και αν, ιστορικά, ο Δήμος είχε επιδείξει αξιοσημείωτα αντανακλαστικά ενάντια στα καταστροφικά σχέδια για εξόρυξη χρυσού στο Πέραμα, δεν συνέβη το ίδιο και με την εγκατάσταση του πλωτού σταθμού υγροποιημένου αερίου (LNG). Σύμφωνα με ειδικούς, η λειτουργία του θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στη θαλάσσια ζωή και κατ’ επέκταση στην αλιεία (προβλέπεται ότι η λειτουργία μέσω του υβριδικού μοντέλου εκτιμάται ότι θα ρυπαίνει πάνω από 31 τόνους θαλασσινό νερό! κάθε έτος) και γι αυτό σύσσωμο το νέο Δημοτικό Συμβούλιο θα πρέπει να πάρει άμεσα θέση!!
Είναι πολύ σημαντικό να (ξανα)τονιστεί ότι ανάπτυξη χωρίς ένα υγιές περιβάλλον δεν μπορεί να είναι βιώσιμη. Οι φωτιές του Αυγούστου ήρθαν να μας θυμίσουν με τον πιο δραματικό τρόπο ότι από αυτό εξαρτάται η ευημερία ή, καλύτερα, η επιβίωση όλων μας. Γι αυτό και ο Δήμος έχει χρέος να το διασφαλίζει αυτό με κάθε μέσο, ώστε να μην ξαναζήσουμε τέτοιες στιγμές.
Ο Δρόμος για έναν Επιτυχημένο Δήμο
Τι καθορίζει ένα Δήμο πετυχημένο? Η απάντηση βρίσκεται στην ικανότητά του να λειτουργεί και θα αναπτύσσεται ως ένα ζωντανό, οργανικό σύνολο με επίκεντρο τον άνθρωπο. Γιατί, «ο άνθρωπος είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση» θα μας θύμιζε και ο André Breton.
Έτσι λοιπόν, ένας πετυχημένος Δήμος θα πρέπει να εστιάσει στο να «εξασφαλίζει μια διαμονή βασισμένη στην ανθρώπινη διάσταση» (δανειζόμενος τα λόγια ενός Δανού αρχιτέκτονα, του Jan Gelh), όπερ σημαίνει: α) να κατασκευάζει ένα δομημένο περιβάλλον που θα προσφέρει ευκαιρίες για χαλάρωση, άθληση, πολιτισμό και κοινωνικοποίηση, β) να προσφέρει υπηρεσίες που θα βελτιώνουν τη ζωή στην καθημερινότητά τους, γ) να προωθεί μια κοινωνία ίσως ευκαιριών και χωρίς αποκλεισμούς, δ) να απελευθερώνει όλες τις δημιουργικές δυνάμεις της παραγωγής, της επιχειρηματικότητας, του πολιτισμού κλπ και, τέλος, ε) να ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, όχι από ανάγκη αλλά ως έκφραση αγάπης για την πόλη και τον Δήμο μας, όπως ακριβώς πριν κάποιες χιλιάδες χρόνια ο Περικλής προέτρεπε τους Αθηναίους να πράξουν το ίδιο για τη δική τους πόλη («ἐραστὰς γιγνομένους αὐτῆς», Περικλέους Επιτάφιος)…