Στο Γυμνάσιο Σουφλίου όπου φοιτούν σχεδόν ισάριθμα παιδιά χριστιανικής και μουσουλμανικής κοινότητας επιλέχτηκε να υλοποιηθεί η δράση «Εγώ και Εσύ Μαζί» από το Πρόγραμμα Νεανικής Συμμετοχής YES
Γράφει ο Γιώργος Μόσχος, γενικός συντονιστής του Προγράμματος Νεανικής Συμμετοχής YES
Η Θράκη είναι η περιοχή της Ελλάδας όπου συμβιώνουν εδώ και πολλές δεκαετίες χριστιανοί και μουσουλμάνοι, που μιλούν αντίστοιχα ως πρώτη γλώσσα τα ελληνικά και τα τουρκικά, ενώ σε κάποιες περιοχές ομιλούνται προφορικά και τα πομάκικα ή τσιγγάνικες διάλεκτοι. Οι δύο μεγάλες πληθυσμιακές κοινότητες προσδιορίζονται, βάσει των διεθνών συνθηκών, ως χριστιανική (πλειονότητα) και ως μουσουλμανική (μειονότητα).
Μέχρι σήμερα στη Θράκη υπάρχουν «αμιγή» χριστιανικά και μουσουλμανικά χωριά, όπως και περιοχές με ανάμεικτους πληθυσμούς, στους οποίους έχουν προστεθεί και μετακινούμενοι, κυρίως από τον Πόντο, τα Βαλκάνια ή διάφορες Ανατολικές χώρες. Βάσει διεθνών συμβάσεων σε πολλές περιοχές της Θράκης, όπου κατοικούν μουσουλμάνοι, λειτουργούν μειονοτικά σχολεία της πρωτοβάθμιας, ενώ στη δευτεροβάθμια γίνεται προσπάθεια να συνυπάρξουν τα παιδιά χριστιανικής και μουσουλμανικής κοινότητας και να προετοιμαστούν από κοινού για την είσοδο στις ανώτατες σχολές ή την επαγγελματική κατάρτιση και κοινωνική – οικονομική ένταξη. Στο Γυμνάσιο Σουφλίου όπου φοιτούν σχεδόν ισάριθμα παιδιά χριστιανικής και μουσουλμανικής κοινότητας -στο σύνολό τους περίπου 170 παιδιά- επιλέχτηκε να υλοποιηθεί η δράση «Εγώ και Εσύ Μαζί» από το Πρόγραμμα Νεανικής Συμμετοχής YES (Youth Engagement Scheme).
Τι είναι το YES;
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε με βάση την εμπειρία του Συνηγόρου του Παιδιού της Ελλάδας και διεθνείς προδιαγραφές και πρακτικές. Ξεκίνησε να υλοποιείται το 2022 στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων (Child and Adolescent Mental Health Initiative – CAMHI), ένα πενταετές πρόγραμμα που υποστηρίζεται αποκλειστικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) στο πλαίσιο της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Υγεία του ΙΣΝ, κι έχει στόχο να συμβάλλει στην ενίσχυση της παρεχόμενης φροντίδας ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους, καθώς και στην ενδυνάμωση των υποδομών για την πρόληψη, αξιολόγηση και θεραπεία δυσκολιών ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν παιδιά και νέοι στην Ελλάδα.
Το YES βασίζεται σε πρακτικές διαβούλευσης με εφήβους, και περιλαμβάνει τη λειτουργία 5 Εφηβικών Συμβουλευτικών Ομάδων (ΕΣΟ) σε 5 πόλεις, με στόχο να ακούγεται συστηματικά η γνώμη εφήβων 13 ως 17 ετών σχετικά με θέματα που επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία και ευημερία.
Η δράση «Εγώ και Εσύ Μαζί» στο Γυμνάσιο Σουφλίου
Εκτός από τη λειτουργία των 5 Εφηβικών Συμβουλευτικών Ομάδων, το Πρόγραμμα YES πραγματοποιεί δράσεις διαλόγου σε σχολεία με τη συνδρομή των εκπαιδευτικών – συνεργών των εφήβων. Αποφασίστηκε για τη χρονιά 2023-2024 να διοργανωθεί και μια ειδική δράση που θα λάμβανε χώρα στο Γυμνάσιο Σουφλίου και θα απευθυνόταν σε μεικτή ομάδα μαθητών, χριστιανών και μουσουλμάνων. Ειδικότερος στόχος της δράσης ήταν να διερευνήσει με τα παιδιά θέματα που αφορούν τη διαφορετικότητα, τη συνάντηση, τη συνύπαρξη και τη συνεννόηση τους μέσα στο σχολείο αλλά και στην ευρύτερη κοινωνική ζωή.
Η ομάδα που συγκροτήθηκε για τη δράση συμπεριέλαβε μουσουλμάνους και χριστιανούς μαθητές. Ως κεντρικό εργαλείο της επιλέχτηκε το θεατρικό παιχνίδι, που δίνει δυνατότητες συναισθηματικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, και ενισχύει δρόμους έκφρασης και ανταλλαγής πληροφοριών ανάμεσα στα παιδιά, δημιουργώντας και ένα ευχάριστο περιβάλλον για αυτά. Η θεματική της ομάδας που σχεδιάστηκε για αυτοσχεδιασμούς και παιχνίδια ήταν «οι Σχέσεις των Εφήβων». Ωστόσο, αποφασίστηκε σε αυτή τη δράση να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση και προσοχή στις σχέσεις των εφήβων της μειονότητας με την υπόλοιπη σχολική κοινότητα και γενικότερα η διερεύνηση των στοιχείων που μπορούν να ενώνουν και να φέρνουν πιο κοντά μεταξύ τους τα παιδιά του σχολείου, ανεξαρτήτως θρησκείας και καταγωγής και να βοηθούν στην υπέρβαση προκαταλήψεων και την αποφυγή διακρίσεων.
Μια δράση με μέλλον
Το πρόγραμμα ξεκίνησε προσεκτικά διερευνώντας τη διαθεσιμότητα των παιδιών που έπαιρναν μέρος στις συναντήσεις και κτίζοντας βήμα – βήμα τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Ήταν πολύ ενδιαφέρον ότι τα παιδιά άρχισαν να ξεδιπλώνονται και να ανοίγονται και, ενώ συνήθως στο σχολείο τα παιδιά της μειονότητας μιλούν μόνο μεταξύ τους και δεν συνδέονται πολύ με τους χριστιανούς, στην ομάδα άρχισαν να δημιουργούνται και μεικτές παρέες, να ανταλλάσσονται αστεία και να γίνονται κοινοί αυτοσχεδιασμοί. Μέσω θεατρικών παιχνιδιών η ομάδα εξερεύνησε τα θέματα της διαφορετικότητας και της αποδοχής με ευαισθησία και αλληλοκατανόηση. Όπως ανέφερε η εμψυχώτρια Λία Βουλγαρίδου -εξωτερική συνεργάτιδα, ηθοποιός και σκηνοθέτις- στη έκθεση απολογισμού της «Κατά τη διάρκεια της πορείας μας ως ομάδα, αντιμετωπίσαμε πολλές προκλήσεις και δοκιμασίες, αλλά και πολλές επιτυχίες και στιγμές έμπνευσης. Παρατήρησα ότι, παρά τις αρχικές δυσκολίες και τις διαφορετικότητες μεταξύ των μελών της ομάδας, καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον αμοιβαίας στήριξης και συνεργασίας. Η διαφορετικότητα αποδείχθηκε ότι μας εμπνέει και μας ενισχύει. Κάθε παιχνίδι μας άνοιξε νέους δρόμους επικοινωνίας και κατέστησε εμφανές ότι, μέσω της καλλιτεχνικής έκφρασης, μπορούμε να μοιραστούμε τις εμπειρίες και τις ανησυχίες μας με τους άλλους».
Μέσα από τη δράση «Εγώ και Εσύ Μαζί» στο γυμνάσιο του Σουφλίου κατακτήθηκε μια εμπειρία που μπορεί να αξιοποιηθεί και στο μέλλον. Οργανώνοντας δράσεις επικοινωνίας, με παιχνίδια και θεατρικούς αυτοσχεδιασμούς, τα παιδιά έρχονται πιο κοντά και ξεπερνούν προκαταλήψεις και αρνητικές στάσεις που αναπαράγονται στην κοινωνία ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες με διαφορετικό θρησκευτικό, γλωσσικό και πολιτιστικό υπόβαθρο. Μέσα από τη δράση αυτή αναγνωρίστηκε η σημασία της ενθάρρυνσης και της υποστήριξης στην έκφραση και την επικοινωνία όλων. Δημιουργήθηκε κλίμα ελεύθερης έκφρασης και ανοιχτής ανταλλαγής ιδεών μέσα σε ασφάλεια και φιλική ατμόσφαιρα. Το κλίμα αυτό μπορεί να είναι πολύ βοηθητικό όχι μόνο στις σχέσεις μεταξύ των παιδιών αλλά και στις σχέσεις με τους διδάσκοντες, ώστε να γίνονται καλύτερα κατανοητές οι ανάγκες των μαθητών και μαθητριών τους που συνδέονται και με την ψυχική τους υγεία.
Για τη συμμετοχή των παιδιών η εμψυχώτρια Λία Βουλγαρίδου σημείωσε μεταξύ άλλων ότι «Η ενότητα και η συνοχή που επέδειξαν τα παιδιά σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα είναι αναμφισβήτητα εντυπωσιακή. Αυτό αποδεικνύει την ικανότητά τους να αναπτύσσουν ένα αίσθημα κοινού σκοπού και να εργάζονται από κοινού για την επίτευξή του. Με την επιδεξιότητά τους και τη δέσμευσή τους, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον όπου η κάθε γνώμη και η κάθε συμμετοχή θεωρείται σημαντική και συμβάλλει στην επίτευξη των κοινών μας στόχων».
Ο Διευθυντής του Γυμνασίου Βαγγέλης Φακούδης, που υπηρετεί πολλά χρόνια στο συγκεκριμένο σχολείο, συνόψισε τη δική του οπτική ως εξής: «Στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο που είναι εστιασμένο στη μάθηση «ως απόκτηση», δεν μένει ζωτικός χώρος και χρόνος, για να γίνουν ουσιαστικές δράσεις που θα δημιουργήσουν κοινότητα όπου θα κυριαρχεί η επικοινωνία, ο αλληλοσεβασμός, η υποστήριξη, η συμμετοχή και η αίσθηση του «ανήκειν». Αποτυγχάνει συνολικά το σχολείο να δημιουργήσει γέφυρες μεταξύ των μαθητών με διαφορετικές ταυτότητες, γι’ αυτό ξεκινήσαμε αυτή την παρέμβαση. Κατά τη διάρκεια της δράσης η ομάδα αναπτύχθηκε, δημιούργησε δεσμούς μεταξύ των παιδιών, αναδύθηκαν αντιθέσεις που προϋπήρχαν, τις οποίες η ομάδα ξεπέρασε και η δραστηριότητα επεκτάθηκε. Μαθητές με διαφορετικές ταυτότητες «συνομίλησαν», συνευρέθηκαν και δημιουργήθηκαν γέφυρες μεταξύ τους. Συνολικά ήταν μια εξαιρετική εμπειρία για τους μαθητές αλλά και για τους τρεις εκπαιδευτικούς που ενεπλάκησαν στη δράση».
Στο ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς 2024-25 η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων υποστήριξε την εξέλιξη της δράσης «Εγώ και Εσύ Μαζί» με τον τρόπο που προτάθηκε από τον διευθυντή του γυμνασίου Σουφλίου και εγκρίθηκε από τον σύλλογο διδασκόντων του σχολείου. Διοργανώθηκε σειρά συναντήσεων με βιωματικές ασκήσεις και παιχνίδια στα 3 τμήματα της Α’ γυμνασίου, με στόχο τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και των σχέσεων ανάμεσα στους νέους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου. Ελπίζουμε πως η εδραίωση της δράσης αυτής θα δώσει το έναυσμα και σε άλλες σχολικές κοινότητες να πειραματιστούν εντάσσοντας δράσεις συμπερίληψης, ένταξης και συνύπαρξης για τους μαθητές τους.
Η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων και το Πρόγραμμα YES υποστηρίζονται αποκλειστικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) στο πλαίσιο της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Υγεία του ΙΣΝ και υλοποιούνται σε συνεργασία με το Child Mind Institute της Νέας Υόρκης και ένα Δίκτυο φορέων και επαγγελματιών που εργάζονται στην πρώτη γραμμή του δημόσιου συστήματος υγείας, με τη στήριξη του Υπουργείου Υγείας. Περισσότερες πληροφορίες: camhi.gr