Ο πρόεδρος «μένει από επιλογές» καθώς οι δυσκολίες δημιουργούν ευκαιρία για τα κόμματα της αντιπολίτευσης
Ένα παλιό ρητό που αποδίδεται σε πρώην πρόεδρο έχει γίνει δημοφιλές στην Τουρκία καθώς οι άνθρωποι αντιμετώπισαν αστρονομικές αυξήσεις τιμών τους τελευταίους μήνες: «Δεν υπάρχει κυβέρνηση που να μην μπορεί να ανατραπεί από μια άδεια κατσαρόλα». Ως οξυδερκής πολιτικός που ετοιμάζεται για επανεκλογή μέσα σε ένα χρόνο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσε να λάβει υπόψη του την προειδοποίηση αυτή αντιμετωπίζοντας τον πληθωρισμό που έχει φτάσει επισήμως σε σχεδόν 80%. Αντίθετα, ο πρόεδρος συνέχισε να ακολουθεί πολιτικές που οι ειδικοί έχουν περιγράψει ως τεράστιο οικονομικό πείραμα.
Ο Ερντογάν, ο οποίος απορρίπτει την ευρέως αποδεκτή οικονομική θεωρία ότι το υψηλότερο κόστος δανεισμού συμβάλλει στον περιορισμό του πληθωρισμού, απέλυσε τρεις διοικητές κεντρικών τραπεζών τα τελευταία τρία χρόνια και διέταξε διαδοχική επιθετική μείωση των επιτοκίων. Η προσέγγισή του έχει πυροδοτήσει τόσο ισχυρό πληθωρισμό που το ΔΝΤ προβλέπει ότι ο ρυθμός ανόδου των τιμών στη χώρα που είναι μάλιστα και μέλος της G20 φέτος θα ξεπεραστεί μόνο από τη Βενεζουέλα, το Σουδάν και τη Ζιμπάμπουε.
Πολλές οικογένειες αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης των τελευταίων δεκαετιών. «Δεν πλησιάζω (στον πάγκο) στα φρούτα», είπε 52χρονος δημόσιος υπάλληλος που ψώνιζε σε υπαίθρια αγορά τροφίμων στην εργατική συνοικία Keçiören της Άγκυρας. «Παλιά ήταν μια βασική ανάγκη, γεμάτη βιταμίνες για τα παιδιά. Αλλά τώρα είναι πολυτέλεια», είπε ο καταναλωτής, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί λόγω της κυβερνητικής του θέσης.
Το ερώτημα στο μυαλό των Τούρκων πολιτών και πολλών ξένων παρατηρητών είναι εάν οι ολοένα και πιο διαδεδομένες δυσκολίες θα προαναγγέλλουν την αρχή του τέλους για τον άνθρωπο που κυριαρχεί στην πολιτική της χώρας για σχεδόν δύο δεκαετίες. Οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές έχουν προγραμματιστεί για τον Ιούνιο του 2023, αλλά θα μπορούσαν να διεξαχθούν νωρίτερα, εάν ο Ερντογάν αισθανθεί ότι οι πιθανότητές του θα βελτιωθούν με την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. «Όλοι αναρωτιούνται τι θα συμβεί: θα μείνει ή θα φύγει;» είπε η Ελίφ, μια 17χρονη σερβιτόρα από το Keçiören, η οποία θα ψηφίσει για πρώτη φορά. «Νομίζω ότι αυτή τη φορά θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετική».
Το συνδυασμένο μερίδιο ψήφων του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν και των συμμάχων του ήταν μόλις 32 τοις εκατό τον Ιούνιο, με τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους και τις ψήφους διαμαρτυρίας να μην έχουν κατανεμηθεί, σύμφωνα με έρευνα της τουρκικής δημοσκόπησης Metropoll. Ο συνδυασμένος απολογισμός έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης που ένωσαν τις δυνάμεις τους κατά του προέδρου ήταν περίπου 37 τοις εκατό — και το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 48 τοις εκατό εάν συμπεριληφθούν οι ψήφοι κουρδικού κόμματος που επίσης αντιτίθεται στον Ερντογάν.
Η απότομη πτώση της ευημερίας σημαίνει ότι ο Can Selçuki, διευθυντής του πρακτορείου δημοσκοπήσεων Türkiye Raporu, αναφέρει ότι το «βασικό του σενάριο» είναι τώρα πως ο Ερντογάν να χάσει τόσο τις κοινοβουλευτικές όσο και τις προεδρικές εκλογές. «Φαίνεται να έχει ξεμείνει από επιλογές», λέει. Ενώ η εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική της κυβέρνησης βοήθησε στην ισχυρή ανάπτυξη του ΑΕΠ, προκάλεσε βουτιά της λίρας κατά 50% έναντι του δολαρίου τους τελευταίους 12 μήνες και οδήγησε τον υψηλότερο επίσημο ρυθμό πληθωρισμού από τη δεκαετία του 1990 – μια εποχή που ο Ερντογάν αρέσκεται να την παρουσιάζει ως παράδειγμα χάους που επικρατούσε πριν το AKP πάρει την εξουσία το 2002.
Δυτικοί διπλωμάτες ανησυχούν ότι ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος την περασμένη εβδομάδα κέρδισε παραχωρήσεις από τη Σουηδία και τη Φινλανδία σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη της αίτησής τους για ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, μπορεί να μάχεται με τη Δύση σε μια προσπάθεια να αντισταθμίσει τα οικονομικά προβλήματα, υποδαυλίζοντας εθνικιστικά αισθήματα. Αλλά ο Selçuki είπε ότι τέτοιες τακτικές είχαν μειωμένα αποτελέσματα. «Αποζητάς τη ζάχαρη και έχεις ένα κομμάτι μπακλαβά», είπε. «Αλλά αυτός δεν έχει τόσο καλή γεύση». Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν ότι είναι πρόωρο να προβλεφθεί το τέλος της εποχής του AKP, ειδικά καθώς η συμμαχία των κομμάτων της αντιπολίτευσης που έχουν ενωθεί εναντίον του προέδρου δεν έχει αποφασίσει ακόμη για τον κοινό υποψήφιό της.
«Είναι δύσκολο για τον Ερντογάν να κερδίσει τις επόμενες εκλογές. Αλλά οι ψηφοφόροι πρέπει να γνωρίζουν ότι (και οι) εναλλακτικοί υποψήφιοι ή επιλογές θα είναι σε θέση να επιλύσουν την κρίση», δήλωσε ο Burak Bilgehan Özpek, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο TOBB της Άγκυρας.
Η δημοσκόπηση της Metropoll του Ιουνίου έδειξε ότι το 16 τοις εκατό του εκλογικού σώματος είτε ήταν αναποφάσιστο, είτε δεν απάντησε είτε σχεδιάζει να προχωρήσει σε ψήφο διαμαρτυρίας. «Οι ψηφοφόροι πρέπει να δουν έναν ισχυρό οδικό χάρτη και μια ισχυρή ηγεσία ως εναλλακτική λύση», είπε ο Özpek, προσθέτοντας ότι ορισμένοι πρώην ψηφοφόροι του AKP εξακολουθούν να «μην εμπιστεύονται την αντιπολίτευση και την ικανότητά της να κυβερνήσει τη χώρα».
Ο Ερντογάν είναι πιθανό να εργαστεί σκληρά για να υπονομεύσει την εύθραυστη ενότητα της συμμαχίας της αντιπολίτευσης. Και πολλοί στην ίδια τη συμμαχία φοβούνται επίσης ότι ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος έχει ήδη φυλακίσει πολιτικούς αντιπάλους και επιδίωξε να συντρίψει την ελευθερία του λόγου, θα μπορούσε να καταφύγει σε εκλογική νοθεία ή άλλες κρυφές μεθόδους για να διατηρήσει την εξουσία. Πολλά θα εξαρτηθούν τελικά από τη στάση των μακροχρόνιων ψηφοφόρων του AKP που τώρα αμφιταλαντεύονται. Περιλαμβάνουν την Ayşe Arslan, μια νοικοκυρά που γέλασε πικρά όταν είδε την τιμή ενός κιλού λεμονιών στην αγορά Keçiören. «Πιστεύαμε ότι θα ήταν φθηνότερα εδώ», είπε. Η Αρσλάν είναι ευγνώμων που, σε αντίθεση με μερικούς που γνωρίζει, η κατσαρόλα της δεν είναι άδεια. Αλλά τώρα σπάνια αγοράζει κρέας, επιλέγοντας αντ ‘αυτού φθηνότερα όσπρια και δημητριακά.
Η 43χρονη δεν είναι σίγουρη για τη συμμαχία της αντιπολίτευσης και την ικανότητά της να διορθώσει την οικονομία. Αλλά σκέφτεται να απέχει σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κατάσταση της χώρας της – μια κίνηση που, αν επαναληφθεί από εκατομμύρια πρώην υποστηρικτές του Ερντογάν, θα μπορούσε να είναι αρκετή για να δώσει τη νίκη στους αντιπάλους του προέδρου. «Είμαι πραγματικά λυπημένη για την κατάσταση της χώρας», είπε.
ot.gr