Υπεγράφη χθες το απόγευμα στο Ζάππειο η Διακυβερνητική Συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed, μεταξύ της Ελλάδας, της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Ισραήλ, παρουσία των πρωθυπουργών της Ελλάδας και του Ισραήλ Κυριάκου Μητσοτάκη και Μπενιαμίν Νετανιάχου, και του Προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη, από τους υπουργούς Ενέργειας των τριών χωρών Κωστή Χατζηδάκη, Γιουβάλ Στάινιτς και Γιώργο Λακκοτρύπη.
Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed ξεκίνησε να «διερευνάται» ως προτεινόμενο έργο από τη Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ) τη διετία 2011-2012. Από το 2013 έχει, μάλιστα, ενταχθεί και στον Κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest) της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ωστόσο, από καθαρά τεχνική σκοπιά, σύμφωνα με το Έθνος, το μόνο που έχει ολοκληρωθεί μέχρι στιγμής σχετικά με τον EastMed είναι οι μελέτες προ της Μελέτης Εφαρμογής (Pre-Feed Studies). Εκκρεμούν η φάση Μελέτης Εφαρμογής (Front End Engineering Design – FEED) και η λήψη της Τελικής Επενδυτικής Απόφασης (Final Investment Decision – FID). Σύμφωνα μάλιστα με την ίδια την αρμόδια εταιρεία («ΥΑΦΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝ»), η Τελική Επενδυτική Απόφαση θα μπορούσε να ληφθεί σε δύο χρόνια από σήμερα, γύρω στο 2022, αφού ολοκληρωθούν τα απαιτούμενα εναπομένοντα στάδια ανάπτυξης και ωρίμανσης του αγωγού ο οποίος θα μπορούσε, εάν όλα κυλήσουν απρόσκοπτα, να ξεκινήσει να λειτουργεί γύρω στο 2025.
Με άλλα λόγια, ο EastMed μπορεί να έχει τη στήριξη των άμεσα εμπλεκομένων κυβερνήσεων, αλλά παραμένει προς το παρόν… προτεινόμενος και μένει να φανεί εάν θα υλοποιηθεί… μετά το 2022.
Τα 5 μεγάλα οφέλη
Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed είναι σημαντικός για μια σειρά από λόγους:
Επειδή ενισχύει το γεωπολιτικό εκτόπισμα της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου σε μια περίοδο καθοριστικών εξελίξεων και ανακατατάξεων στην ευρύτερη ελληνική γειτονιά, δημιουργώντας παράλληλα το κατάλληλο έδαφος και περισσότερο ευνοϊκές συνθήκες ώστε να αναπτυχθούν/αξιοποιηθούν και τα κοιτάσματα σε Ελλάδα και Κύπρο.
Επειδή συμβάλλει αποφασιστικά στην ενεργειακή ανάπτυξη των κοιτασμάτων της Μεσογείου, διαμορφώνοντας παράλληλα ένα δίκτυο για την αξιοποίηση αυτών των κοιτασμάτων.
Επειδή φέρνει πιο κοντά γειτονικές χώρες με κοινά συμφέροντα (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Ιταλία) συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάπτυξη της μεταξύ τους συνεργασίας, ενώ παράλληλα λειτουργεί και ως «μαγιά» για τη διαμόρφωση νέων πολυμερών σχημάτων συνεργασίας (Eastern Mediterranean Gas Forum).
Επειδή στέλνει ένα ηχηρό (γεω)πολιτικό μήνυμα στην Τουρκία σε μια περίοδο κατά την οποία η Άγκυρα προσπαθεί να επιβάλει τις θέσεις στη Μεσόγειο δια της ισχύος, δια εκβιασμών και πειρατικών κινήσεων.
Επειδή συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ μέσα από τη διαφοροποίηση των ενεργειακών οδεύσεων και των πηγών ενεργειακής τροφοδοσίας προς την Ευρώπη, περιορίζοντας έτσι την ευρωπαϊκή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και παρακάμπτοντας τα εδάφη χωρών όπως είναι η Τουρκία και η Ουκρανία (πράγμα που «αρέσει» μεν στις ΗΠΑ αλλά «δεν αρέσει» στη Ρωσία και στην Τουρκία).
Και τα 5 αγκάθια
Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed είναι όμως και ένα έργο, τεχνικά εφικτό μεν (σύμφωνα με τις μέχρι τώρα μελέτες), πλην όμως «δύσκολο» για μια σειρά από λόγους:
Επειδή είναι τεχνικά απαιτητικό λόγω της μεγάλης απόστασης που θα πρέπει να καλύψει υποθαλάσσια αλλά και των μεγάλων βαθών από τα οποία θα πρέπει να περάσει. Εάν όντως υλοποιηθεί, ο αγωγός EastMed θα είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος – αλλά και ο βαθύτερος – υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο.
Επειδή θα έχει ένα διόλου ευκαταφρόνητο κόστος, κοντά στα 7 δισεκατομμύρια δολάρια ή άνω των 5,2 δισ. ευρώ τα οποία όμως θα μπορούσαν να γίνουν και 11 ή 12 δισ. δολ. εάν συνυπολογιστούν τα χερσαία τμήματα του αγωγού και ο ελληνοϊταλικός αγωγός IGI-Poseidon, ένα κόστος δηλαδή που μένει να κριθεί από τις ίδιες τις άμεσα εμπλεκόμενες εταιρείες εάν θα μπορεί να δικαιολογηθεί στη βάση μιας ανάλυσης κόστους-απόδοσης.
Επειδή συναντά αντιδράσεις σε γειτονικές χώρες (όπως είναι η Τουρκία) ή άμεσα εμπλεκόμενες χώρες (όπως είναι η Ιταλία μέρος του πολιτικού κόσμου της οποίας έβλεπε παλαιότερα το έργο αρνητικά επειδή δεν ήθελε να θίξει τις περιβαλλοντικές ανησυχίες τοπικών κοινωνιών) ή αφήνει έξω άλλες χώρες (όπως είναι η Αίγυπτος η οποία θα μπορούσε όμως στην πορεία να έχει μεγαλύτερη εμπλοκή στο συγκεκριμένο έργο).
Επειδή θα πρέπει να περάσει μέσα από θαλάσσιες ζώνες της Μεσογείου που προς το παρόν δεν έχουν οριοθετηθεί (μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου για παράδειγμα) και δεν αναμένεται να οριοθετηθούν στο άμεσο μέλλον.
Επειδή ως έργο ο EastMed βρίσκεται «αντιμέτωπος» και με άλλα λιγότερο ή περισσότερο «ανταγωνιστικά» πρότζεκτ, πρότζεκτ όπως είναι ή θα ήταν: το τερματικό υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο, ο κυπριακός αγωγός προς την Αίγυπτο, η αποστολή ισραηλινού αερίου στα τερματικά της Αιγύπτου, αλλά και το ενδεχόμενο ενός ισραηλινοτουρκικού αγωγού που παραμένει, τουλάχιστον στο μυαλό συγκεκριμένων κύκλων. Λέγεται για παράδειγμα ότι οι εταιρείες που ελέγχουν το κοίτασμα Λεβιάθαν στο Ισραήλ (Delek, Ratio Oil, Noble Energy) ίσως να προτιμούσαν, εάν τους το επέτρεπαν οι γεωπολιτικές συνθήκες, να στείλουν αέριο στην Τουρκία…
Ρήτρα ασφάλειας
Ρήτρα συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών για την ασφάλεια του αγωγού East Med προβλέπει η διακυβερνητική συμφωνία που υπέγραψαν οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου, παρουσία των πρωθυπουργών των τριών χωρών.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η σχετική πρόβλεψη του άρθρου 10 της συμφωνίας θεωρείται πολύ σημαντική δεδομένου ότι τέτοιες ρήτρες δεν περιλαμβάνονται σε αντίστοιχες συμφωνίες.
Επιπλέον, η συμφωνία έχει τρία ακόμη σημαντικά σημεία:
- -Κοινό ρυθμιστικό, αδειοδοτικό και φορολογικό πλαίσιο και στις τέσσερις χώρες (μαζί με την Ιταλία) για τη διευκόλυνση υλοποίησης του έργου
- -Δυνατότητα ένταξης στο σχέδιο του East Med και άλλων κρατών, όπως της Αιγύπτου και του Λιβάνου στο μέλλον
- -Δυνατότητα δέσμευσης ποσοτήτων φυσικού αερίου και από κράτη που δεν συμμετέχουν στην ανάπτυξη του αγωγού
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου
Μήκος: 1.872 χλμ., εκ των οποίων 1.335 χλμ. περίπου υποθαλάσσιο τμήμα και 537 χλμ. περίπου χερσαίο.
Αρχική Δυναμικότητα: 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (ΔΚΜ) φ.α. ετησίως
Επέκταση Δυναμικότητας: έως 20 ΔΚΜ φ.α. ετησίως
Προϋπολογισμός (για την αρχική δυναμικότητα): 5,2 δισ. ευρώ.
Ο αγωγός Eastern Mediterranean Pipeline («EastMed») αποσκοπεί στην απευθείας διασύνδεση των κοιτασμάτων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου, μέσω της Ελλάδας.
Εκτείνεται σε μήκος περίπου 1.900 χιλιομέτρων, με σχεδιαζόμενη δυναμικότητα 10 ΔΚΜ φ.α. ετησίως, ξεκινώντας από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο μέχρι το σημείο διασύνδεσης με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ. Το κόστος κατασκευής του υποθαλάσσιου αγωγού ΠΟΣΕΙΔΩΝ ανέρχεται σε 0.9 δισ. ΕΥΡΩ.
Από το καλοκαίρι του 2014, την ανάπτυξη του αγωγού EastMed έχει αναλάβει και διεκπεραιώνει η ελληνική εταιρεία «Υποθαλάσσιος Αγωγός Φυσικού Αερίου Ελλάδος – Ιταλίας ΠΟΣΕΙΔΩΝ Α.Ε.», στην οποία συμμετέχουν ισοµερώς η ΔΕΠΑ και η Ιταλική EDISON.
Το κόστος του αγωγού Eastmed μέχρι την Ιταλία έχει υπολογισθεί σε περίπου 6 δισ. δολάρια. Ωστόσο, με τη συνεχή τεχνολογική εξέλιξη, η δυναμικότητα του αγωγού ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω, μεταφέροντας με οικονομίες κλίμακας ποσότητες πέραν των 10 ΔΚΜ ετησίως του αρχικού σχεδιασμού του, γεγονός το οποίο θα αλλάξει άρδην την οικονομική δυναμική του έργου.