Από σήμερα ως την Παρασκευή, στο Σουφλί, ο 2ος κύκλος δράσεων του προγράμματος «Παιδεία & Περιβάλλον» του Ιδρύματος Χατζηγάκη, με σύνθημα «Το δάσος, το σπίτι μας»
Συνέντευξη με την Ελισάβετ Σ. Χατζηγάκη, Γενική Γραμματέα Δ.Σ. και επικεφαλής Προγραμμάτων-Επικοινωνίας του Ιδρύματος
Της Κικής Ηπειρώτου
Πιστό στην αποστολή του να προασπίζεται το περιβάλλον με άξονα την κοινότητα, το κοινωφελές µη-κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ίδρυμα Χατζηγάκη μεταβαίνει από σήμερα 18 έως τις 22 Νοεμβρίου στο Σουφλί για την υλοποίηση του 2ου κύκλου δράσεων του Προγράμματος «Παιδεία & Περιβάλλον – Διαβάζω-Μαθαίνω-Δρω».
Στον απόηχο των καταστροφικών πυρκαγιών που έπληξαν τον Αύγουστο του 2023 το Δάσος της Δαδιάς, καθώς συστηματικά γινόμαστε μάρτυρες των πρωτόγνωρων καταστροφών που επιφέρει η κλιματική κρίση σε κάθε γωνιά του πλανήτη, μαθητές και φοιτητές ηλικίας 4-18+ ενώνονται κάτω από το σύνθημα «Το δάσος, το σπίτι μας» και, μαζί, δίνουν νέα πνοή στον τόπο τους, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες που θα κορυφωθούν την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου, που κηρύσσεται Ημέρα Δενδροφύτευσης.
Τη συγκεκριμένη ημέρα, από τις 10.00 το πρωί, πάνω από 200 μαθητές νηπιαγωγείων και δημοτικών, φοιτητές από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, καθώς και εκπαιδευτικοί, εθελοντές, εταίροι, στρατηγικοί συνεργάτες και υποστηρικτές της δράσης θα συναντηθούν όλοι μαζί σε δασική έκταση στη Λευκίμη, περιοχή που έχει πληγεί από τις φωτιές τρεις φορές. Εκεί θα φυτέψουν τα πρώτα δέντρα στον δρόμο προς την αναζωογόνηση του δάσους, παίρνοντας στα χέρια τους το μέλλον του τόπου τους με την έμπρακτη εφαρμογή των πρωτοπόρων εργαλείων περιβαλλοντικής αφύπνισης που απέκτησαν στο πλαίσιο του προγράμματος.
Σήμερα στη ΓΝΩΜΗ, τόσο για τις συγκεκριμένες δράσεις, όσο και για τη φιλοσοφία και τους στόχους του Ιδρύματος Χατζηγάκη, μιλά η κα Ελισάβετ Σ. Χατζηγάκη, Γενική Γραμματέας Δ.Σ., Επικεφαλής Προγραμμάτων-Επικοινωνίας του Ιδρύματος.
Η συνέντευξη
-Για ποιους λόγους αποφασίσατε να πραγματοποιήσετε τον συγκεκριμένο κύκλο δράσεων στον Έβρο; Τι ακριβώς περιλαμβάνει;
Το όραμα για τη «γέννηση» του Ιδρύματος Χατζηγάκη προήλθε από την επιθυμία του ιδρυτή, συγγραφέα και ευπατρίδη Παναγιώτη Χρ. Χατζηγάκη, συνιδρυτή και νυν Προέδρου Δ.Σ. Δρ. Στέλιου Μ. Χατζηγάκη να δημιουργηθεί μία πολυδιάστατη πλατφόρμα τόσο διαφύλαξης της ιστορίας της οικογένειας Χατζηγάκη, με ρίζες από το Περτούλι, Τρικάλων, και της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας όσο και προσφοράς στην κοινωνία με έμφαση στην παροχή ισότιμων ευκαιριών στην παιδεία και στον πολιτισμό για τη νέα γενιά.
Συμπληρώνοντας 10 χρόνια προσφοράς στην ελληνική κοινωνία και έχοντας δημιουργήσει ουσιαστικό αντίκτυπο, με πολλές και διαφορετικές πρωτοβουλίες, το 2022 το Ίδρυμα Χατζηγάκη προχώρησε σε στρατηγικό επαναπροσδιορισμό της αποστολής του, εστιάζοντας ακόμη περισσότερο στον άξονα της παιδείας, καθώς κεντρικό ρόλο πλέον κατέχουν τα προγράμματα βιωματικής εκπαίδευσης, όπως το περιβαλλοντικό πρόγραμμα Παιδεία & Περιβάλλον. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αναπτύχθηκε μέσα από χρόνιες συζητήσεις και ανατροφοδότηση από το πεδίο με εκπαιδευτικούς σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, που υπογράμμιζαν πάντα την ανάγκη για δημιουργική, βιωματική εκμάθηση βασικών οικολογικών αρχών που θα καθορίσουν τη διαχείριση και έκβαση περιβαλλοντικών ζητημάτων στο μέλλον από τα μέλη της νέας γενιάς.
Το πρόγραμμα έχει ξεκάθαρο άξονα την ενδυνάμωση σχολικών κοινοτήτων σε ακριτικές, δυσπρόσιτες περιοχές, γεφυρώνοντας το χάσμα που προκύπτει από τη γεωγραφική θέση και ενισχύοντας με δυνατά ερεθίσματα το αίσθημα ευθύνης των παιδιών 4-12 ετών αλλά και ευρύτερα της κοινότητας. Ο πρώτος κύκλος Τα Παιδιά σε Αποστολή να Σώσουν τη Θαλάσσια Ζωή έλαβε χώρα σε 6 ακριτικά νησιά του Νότιου Αιγαίου (Καστελόριζο, Λειψοί, Αγαθονήσι, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Δονούσα) με ορίζοντα να συνεχιστεί σε άλλα 10 ακριτικά νησιά.
Ωστόσο, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2023 στον Έβρο, ήταν για εμάς αδιαπραγμάτευτο ότι το πρόγραμμα Παιδεία & Περιβάλλον θα σχεδιαζόταν εκ νέου με θεματικές και δομή αποκλειστικά και με σημείο αναφοράς τις κοινότητες παιδιών που εκτέθηκαν σ’ αυτή την τεράστια καταστροφή, με μοναδικό στόχο να συνδυάσουμε τη δημιουργικότητα και την καινοτομία, όπως οι παιδαγωγικές δραστηριότητες STEAM, με τις βιωματικές δράσεις εκτός τάξης ως εργαλεία για την επούλωση του παιδικού τραύματος, αλλά και ως εφαλτήριο για μία νέα, πιο αισιόδοξη εποχή, τονίζοντας ότι η περιβαλλοντική αναγέννηση είναι μεν χρονοβόρα, μακρά διαδικασία, στην οποία, όμως, μπορούμε όλες και όλοι να συνεισφέρουμε ενεργά.
Κάπως έτσι «οικοδομήθηκε» ο δεύτερος κύκλος Το Δάσος, Το Σπίτι μας, ο οποίος είναι προϊόν ενδελεχούς σχεδιασμού, που διήρκησε έναν χρόνο με τακτά ταξίδια ανά διαφορετικές χρονικές περιόδους στην περιοχή για τη χαρτογράφηση, επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ του Ιδρύματος, σχολείων, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, ομάδων και τοπικών φορέων.
-Είναι η πρώτη φορά που υλοποιείτε κάποιο πρόγραμμα στον Έβρο; Λόγω του εύρους της δράσης σας, σε διάφορους τομείς, σχεδιάζετε κάτι επιπλέον για την περιοχή μας στο μέλλον, πέρα από το περιβαλλοντικό κομμάτι;
Το Ίδρυμα Χατζηγάκη στοχεύει στην προαγωγή της συλλογικής δράσης και των οικοσυστημάτων προσφοράς πολλαπλών δρώντων. Μπορεί η έδρα μας να είναι στην καρδιά της Αθήνας και η γενέτειρα της οικογένειας να είναι τα Τρίκαλα Θεσσαλίας, ωστόσο το έργο μας καθορίζεται πάντα με γνώμονα το πού υπάρχει πραγματικά ανάγκη, με κέντρο την ευημερία των παιδιών -κατά προτεραιότητα- και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων ευρύτερα.
Ομολογουμένως, λοιπόν, δεν είναι η πρώτη φορά που δραστηριοποιούμαστε στην περιοχή με κάποιο πρόγραμμα, καθώς από πέρυσι τον Νοέμβριο μέχρι και σήμερα με το πρόγραμμα δωρεών μας Μαζί για το Σχολείο, έχουμε στηρίξει 22 σχολεία Πρωτοβάθμιας-Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (μεταξύ αυτών: μονοθέσια, δυσπρόσιτα, μειονοτικά, ειδικά) σε Νέο Σιδηροχώρι Κομοτηνής, Εχίνο Ξάνθης, Εσοχή Ροδόπης, Μέγα Δέρειο, Ρούσσα, Σιδηρώ, Σιδηροχώρι, Σουφλί, Τυχερό, Νέα Βύσση Ορεστιάδας, Μεταξάδες, Αλεξανδρούπολη κ.ά. με δωρεές σε τεχνολογικό εξοπλισμό, βιβλία, έπιπλα, παιχνίδια, αναλώσιμα, γραφική ύλη, φέρνοντας στην προσοχή τις ανάγκες των σχολικών μονάδων σε στρατηγικούς μας εταίρους, που κινητοποιήθηκαν άμεσα, όπως η HP Ελλάδος, η Skroutz SA, οι Εκδόσεις Διόπτρα, η ACS Ταχυδρομικές Υπηρεσίες κ.ά.
Για εμάς, αυτή τη χρονική στιγμή προτεραιότητα είναι η άρτια διεξαγωγή του προγράμματος Παιδεία & Περιβάλλον πιλοτικά στο Σουφλί και εν συνεχεία, αφού αξιολογήσουμε το αποτύπωμα του προγράμματος με ανατροφοδότηση από τις συμμετέχουσες κοινότητες και όλους τους συμβαλλόμενους, στοχεύουμε να διευρύνουμε τη δράση του σε περισσότερα σημεία στον Έβρο, με σκοπό να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο μαθητών και μαθητριών που θα αποτελούν έναν ανθεκτικό πυρήνα απέναντι σε μελλοντικές φυσικές καταστροφές και ακραίες κλιματικές συνθήκες, έχοντας στη διάθεσή τους τα κατάλληλα εργαλεία για κάτι τέτοιο.
Τέλος, ο πυλώνας του Πολιτισμού για το Ίδρυμα ενέχει ιδιαίτερη βαρύτητα και η πλούσια κληρονομία του Έβρου μας οδηγεί να κάνουμε αρκετές σκέψεις για το μέλλον με στόχο τη διαφύλαξη και προαγωγή της, αλλά και τη βιώσιμη σύνδεσή της με τη νέα γενιά. Βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση και ελπίζουμε αυτή να είναι μόνο η εκκίνηση.
-Κάνετε λόγο για «περιβαλλοντικό εγγραμματισμό» και «επούλωση του τραύματος», που στην περίπτωση του Έβρου, λόγω των πυρκαγιών, ήταν και παραμένει μεγάλο. Πώς μπορούν να επιτευχθούν οι συγκεκριμένοι στόχοι;
Ο δεύτερος κύκλος του προγράμματος Παιδεία & Περιβάλλον Το Δάσος, Το Σπίτι μας, αναπτύχθηκε με τη σκέψη μας σε όλα τα παιδιά που βιώσαν εξαιρετικά δύσκολες, απάνθρωπες στιγμές το καλοκαίρι του 2023.
Αναλογιζόμενοι τη σύνδεση που έχουν με το δάσος και χαρτογραφώντας τις καταστροφές που υπέστη το «σπίτι» τους, το δάσος, αλλά και τις συνέπειες που είχαν στην οικογένειά τους σε άμεση σύνδεση με το δάσος, πρόθεσή μας ήταν να δημιουργήσουμε το πλαίσιο όπου, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες εντός τάξης και βιωματικές δράσεις εκτός τάξης, θα τοποθετήσουμε τα παιδιά στο επίκεντρο χτίζοντας μία νέα πραγματικότητα, αλλάζοντας σελίδα και μαθαίνοντας βιωματικά να γινόμαστε πιο δυνατοί, πιο ανθεκτικοί σε τέτοιου είδους ακραίες καταστάσεις, που δυστυχώς, όπως διαφαίνεται, θα βιώνουμε από εδώ και πέρα πολύ συχνότερα. Οι στόχοι λοιπόν αυτοί οραματιστήκαμε να επιτευχθούν μέσα απ’ όλα όσα οι ομάδες των στρατηγικών μας συνεργατών θα προσφέρουν στα παιδιά σε επίπεδο εκπαιδευτικής εμπειρίας, υλικού, εργαλείων και συνολικών δραστηριοτήτων.
Από την αρχική σκέψη του προγράμματος, συν-διαμορφώνουν το εκπαιδευτικό υλικό και τη ροή το Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών (ΙΓΕ) και το Children’s Institute of Technology, με εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς που διενεργούν προγράμματα στο STEAM-ρομποτική και το περιβάλλον. Επίσης, ενεργά θέτουν το θεωρητικό πλαίσιο του προγράμματος φοιτητές και φοιτήτριες από το Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στρατηγικού μας συνεργάτη, με την άμεση κινητοποίηση του Προέδρου του Τμήματος, Καθηγητή κ. Γιώργου Τσαντόπουλου, από την πρώτη στιγμή σύλληψης του προγράμματος. Συνολικά, στο πεδίο θα συνεισφέρουν περισσότερα από 12 άτομα.
Τέλος, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι το πρόγραμμα στηρίζουν και καθοδηγούν για τις πρωτοβουλίες εκτός τάξης, όπως η Ημέρα Δενδροφυτεύσης στη Λευκίμη, η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος (ΥΠΕΝ), ο Γενικός Διευθυντής κ. Ευάγγελος Γκουντούφας, ο Γενικός Διευθυντής Δασικών Έργων και Υποδομών κ. Σταύρος Τσιλίκουνας και ιδιαίτερα η προϊσταμένη του Τμήματος Δασικών Φυτωρίων, Δασικών Γενετικών Πόρων και Αναδασώσεων κυρία Δέσποινα Παϊταρίδου. Το πρόγραμμα από την πρώτη στιγμή στήριξαν για την επίτευξη των στόχων του ο διευθυντής, κ. Πέτρος Ανθόπουλος, της Γενικής Διεύθυνσης Δασών Έβρου και η δασάρχης κυρία Γιαννούλα Διαγκάκη από το Δασαρχείο Σουφλίου, στηρίζοντας τις ομάδες μας στο πλαίσιο της χαρτογράφησης σημείων και εκτάσεων στο δάσος της Δαδιάς και περιμετρικά στην ευρύτερη περιοχή.
-Εστιάζετε ιδιαίτερα στη μαθητική και φοιτητική κοινότητα. Τον τελευταίο καιρό συμβαίνουν διάφορα με αρνητικούς πρωταγωνιστές παιδιά και εφήβους. Από την εμπειρία σας, θα λέγατε ότι έχουν τελικώς περιβαλλοντικές ευαισθησίες οι νέοι άνθρωποι;
Πράγματι, επενδύουμε στρατηγικά στην Παιδεία με κέντρο την ενεργοποίηση της νέας γενιάς σε καίρια κοινωνικά ζητήματα, όπως η βιώσιμη διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων ή ο ψηφιακός εγγραμματισμός. Οραματιζόμαστε μία κοινωνία που διέπουν η ευημερία, η ισονομία, η συνοχή και αυτό, από μόνο του, είναι μία μεγάλη πρόκληση.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πιθανότητες κάτι τέτοιο να καταστεί εφικτό αυξάνονται σημαντικά μόνο αν το σχολείο αποτελεί κοιτίδα έμπνευσης, ασφάλειας και δημιουργικής έκφρασης των παιδιών ως αντίβαρο στην παραπληροφόρηση, στη βία και στην τοξικότητα.
Συνεπώς, το αν έχουν ή δεν έχουν περιβαλλοντικές ευαισθησίες οι νέοι άνθρωποι καθορίζεται από μία σειρά παραγόντων: α) από τον βαθμό έκθεσής τους στην ορθή, εμπεριστατωμένη πληροφόρηση, β) από τον βαθμό κατανόησης της πληροφορίας που λαμβάνουν και γ) από το πώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον και τις κλιματικές μεταβολές – για παράδειγμα, αντιλαμβάνονται ότι κάθε τους επιλογή-απόφαση έχει εν δυνάμει σοβαρές συνέπειες στο περιβάλλον ή αντιλαμβάνονται ότι έχουν τη δύναμη να συνεισφέρουν στην αντιστροφή στρεβλώσεων ή ζημιογόνων πρακτικών;
Τα πράγματα είναι λιγότερο σύνθετα απ’ όσο πολλές φορές φαίνονται. Αυτό προσπαθούμε να καταστήσουμε σαφές μέσα από τα προγράμματα και τις πρωτοβουλίες μας, που εστιάζουν στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση: ξεκινώντας πάντα με μικρά, στοχευμένα, μεθοδικά βήματα και κινήσεις οι νέοι άνθρωποι μπορούν και επιβάλλεται να γίνουν πρεσβευτές νέων, βιώσιμων πρακτικών ξεκινώντας από το σπίτι τους, το σχολείο τους, την κοινότητά τους και φτάνοντας μέχρι και το Κοινοβούλιο. Το μόνο που χρειάζεται είναι γνώση, συνέπεια και αφοσίωση για τον σκοπό.
-Η κλιματική κρίση είναι (ή θα έπρεπε να είναι) μείζον θέμα συζήτησης. Πώς σχεδιάζει να συμβάλει το Ίδρυμα στην καλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γύρω από το ζήτημα αυτό;
Το Ίδρυμα Χατζηγάκη αλλά και εγώ προσωπικά, αναλαμβάνοντας Επικεφαλής Προγραμμάτων-Επικοινωνίας, πέρα από τον ρόλο της Γενικής Γραμματέα στο Δ.Σ., το 2022 θέσαμε εκ νέου στόχους άρρηκτα συνδεδεμένους με τις ραγδαίες κλιματικές μεταβολές που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Πιο συγκεκριμένα, αφουγκραζόμενοι τις ανάγκες της κοινωνίας πέρα από το πρόγραμμα Παιδεία & Περιβάλλον που εγκύπτει στην ενίσχυση της βιωματικής εκπαίδευσης των παιδιών, εστιάσαμε στην ενδυνάμωση του διεπιστημονικού, δια-τομεακού, δημιουργικού, ανοιχτού δημόσιου διαλόγου μέσα από τη διοργάνωση στοχευμένων συνεδρίων και ημερίδων, όπως τον Ιούνιο 2022 με θέμα Βιωσιμότητα: Το Μέλλον Είναι Τώρα σε συνεργασία με το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος. Ακολούθησε, τον Μάρτιο 2024, η ημερίδα Κλιματικές Αλλαγές και Κοινωνία στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Πράσινων Τεχνολογιών Verde.tec. Πιο πρόσφατα, το Ίδρυμα συντόνισε πάνελ συζήτησης στο 1ο Διεθνές Συνέδριο για την Πράσινη Καινοτομία και την Κυκλική Οικονομία (GIRCE) που διοργανώθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Στόχος μας ήταν και παραμένει μέσα από κάθε ανοιχτή συζήτηση να προάγουμε τον πλουραλισμό και την ισορροπημένη, εμπεριστατωμένη πληροφόρηση φιλοξενώντας εξειδικευμένους ομιλητές και εξειδικευμένες ομιλήτριες, επιστήμονες, εκπροσώπους επιχειρήσεων, οργανισμών, φορέων αλλά και ανθρώπους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, όπως λ.χ. οι πυροσβέστες.
Τα συνέδρια αποτελούν ένα πολύτιμο λιθαράκι εξειδικευμένης γνώσης που εναποθέτουμε στο ψηφιδωτό που διαμορφώνεται από όλους εκείνους τους ανθρώπους από διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας που έρχονται να ενώσουν τις φωνές τους για να προχωρήσουμε ένα «σκαλοπάτι» παραπάνω την κοινωνία μας με σοβαρά εργαλεία και πραγματικές λύσεις για όλα τα απρόσμενα και ακραία φαινόμενα που καλούμαστε να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε.
Οι προσπάθειες του Ιδρύματός μας συνεχίζονται με στόχο να διευρύνουμε ακόμα περισσότερο αυτές τις στοχευμένες συζητήσεις ώστε να λάβουν χώρα και στην Περιφέρεια, δίνοντας το βήμα και σε ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων να τοποθετηθούν μεταφέροντας την εμπειρία τους και την εξειδίκευσή τους σε τοπικό επίπεδο.
-Τι είναι αυτό που σας δίνει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση, μετά την ολοκλήρωση μίας δράσης ή ενός προγράμματος;
Μπορεί να ακουστεί ίσως γραφικό, αλλά επειδή τυχαίνει να ταξιδεύω κάθε φορά με τις ομάδες μας στο πεδίο, συνεπώς είμαι παρούσα από τη σύλληψη, την ανάπτυξη, την υλοποίηση και την αξιολόγηση κάθε προγράμματος και κάθε πρωτοβουλίας μας, αν μιλήσουμε για τα βιωματικά μας προγράμματα, όπως το Παιδεία & Περιβάλλον, η μεγαλύτερη ικανοποίηση συνδέεται με το πρώτο χαμόγελο από το κάθε παιδί και τον/ την εκπαιδευτικό όταν μας υποδέχονται στο σχολείο τους και με την τελευταία αγκαλιά πριν την αποχώρησή μας. Είναι δύο στιγμές-κλειδιά, καθώς στην πρώτη συνθήκη δεν υπάρχει «δέσιμο», υπάρχει όμως ενθουσιασμός που απορρέει από την προσμονή του καινούργιου, του διαφορετικού.
Στη δεύτερη συνθήκη, όμως, είναι η αγκαλιά, υπάρχει «ωφέλιμη σύνδεση» και μία ανάγκη για να ανταμώσουμε ξανά. Φυσικά, σε επίπεδο επίτευξης στόχων και μέτρησης του αντικτύπου σε κάθε πρόγραμμα ή πρωτοβουλία μας, κέντρο είναι πάντα ο άνθρωπος. Οι αντιδράσεις, οι εντυπώσεις, οι παρατηρήσεις, τα σχόλια που λαμβάνουμε από τις ωφελούμενες ομάδες και τους συνεργάτες μας μέσα από το πρόγραμμα #StayConnected καθορίζουν τον βαθμό στον οποίο μας επιτρέπεται να είμαστε ικανοποιημένοι ή τον βαθμό στον οποίο καλούμαστε να επαναπροσδιορίσουμε τον χαρακτήρα, την προσέγγιση, τη μεθοδολογία της κάθε πρωτοβουλίας ή προγράμματος.
Τέλος, μία πολύτιμη μεταβλητή στην εξίσωση είναι και το πώς μας υποδέχονται οι κοινότητες, πόσο μας αγκαλιάζουν, πόσο μας στηρίζουν. Ομολογουμένως, μας προκαλεί μεγάλη ικανοποίηση όταν συναντάμε υπέροχες κοινότητες, ζεστούς, ανοιχτούς ανθρώπους και αυτοί μας οδηγούν σε κάτι βαθύτερο από την ικανοποίηση: μας δίνουν τη δύναμη και την ενέργεια να συνεχίζουμε με την ίδια συνέπεια και αφοσίωση το έργο μας.