του Μάνου Λασκαράκη
Με αφορμή τις αμερικανικές εκλογές, γίνεται πάντα κουβέντα στη χώρα μας για τις διαφορές μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατιών, πάντα όμως από την σκοπιά του τι μπορεί να συμφέρει την Ελλάδα, την Ευρώπη και την κάθε πλευρά της διεθνούς γεωπολιτικής σκηνής. Ανεξάρτητα από το πόση δόση αλήθειας κρύβει αυτή η κουβέντα, προσωπικά νομίζω πως κινείται έξω από την ουσία – δηλαδή την καθαυτό πολιτική ουσία που κρύβει κάθε εκλογική αναμέτρηση στον δημοκρατικό κόσμο.
Μπορεί ένας Έλληνας, Ευρωπαίος ή Ασιάτης πολίτης να βλέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ένα τεράστιο State Department που ασχολείται νυχθημερόν με τις υποθέσεις των άλλων κρατών, αλλά, όπως κάθε κράτος, έτσι και οι ΗΠΑ έχουν να λύσουν ένα κάρο προβλήματα στο εσωτερικό τους. Και τα προβλήματα ζητούν (συχνά) πολιτικές λύσεις. Ποιες είναι λοιπόν οι πολιτικές των Αμερικανών;
Για να τις κατανοήσουμε συχνά κάνουμε στο νου μας αντιστοιχίες – τους Δημοκρατικούς με τους Ευρωπαίους Σοσιαλδημοκράτες, τους Ρεπουμπλικάνους με τους Χριστιανοδημοκράτες. Ενίοτε μερικοί Έλληνες «αντισυστημικοί» έλκονται από την ρητορική πολιτικών όπως ο Τραμπ, ακούγοντας τις καταγγελίες του κατά του ελευθέρου εμπορίου και της αποβιομηχάνισης της Δύσης υπέρ των αγορών της ανατολής, όπως η Κίνα.
Πόσο «σοσιαλδημοκράτες» είναι όμως οι Δημοκρατικοί και πόσο «αντισυστημικοί» οι Ρεπουμπλικάνοι;΄
Ας μιλήσουμε για Πολιτικές Ιδεολογίες. Προφανώς η λέξη «σοσιαλισμός» και όλα τα παράγωγά του αποτελούν ταμπού στην Αμερική. Τι πρεσβεύει τελικά ο αμερικανικός δικομματισμός; Θεωρητικά μιλώντας, είναι δύο διαφορετικές εκφάνσεις του φιλελευθερισμού. Για την ακρίβεια, είναι δύο συνδυασμοί εκφάνσεων του φιλελευθερισμού.
Οι μεν Ρεπουμπλικάνοι είναι μια μίξη Κλασσικού Φιλελευθερισμού και Λιμπερταριανισμού. Ο Κλασσικός φιλελευθερισμός θεμελιώθηκε από την θεωρία των φυσικών δικαιωμάτων του John Locke και μετά εμπλουτίστηκε από την οικονομική θεωρία του Adam Smith. Κυρίαρχες αρχές αυτής της Πολιτικής Ιδεολογίας, η ατομική ελευθερία, η ιδιοκτησία και η οικονομία της αγοράς (Laissez-faire).
Ο Λιμπερταριανισμός υποστηρίζει την ακόμα μικρότερη κρατική παρέμβαση υπέρ της μεγαλύτερη δυνατής ελευθερίας. Αυτό προσδίδει στους libertarians προοδευτικά χαρακτηριστικά όπως το δικαίωμα στην άμβλωση και την ευθανασία, αλλά παράλληλα υποστηρίζουν θερμά την οπλοκατοχή και τις περικοπές του κράτους πρόνοιας.
Οι δε Δημοκρατικοί, αν και έχουν κατά καιρούς επηρεαστεί από την πολιτική θεωρία του John Maynard Keynes, όπως με το New Deal του Roosevelt, δεν είναι δόκιμο να χαρακτηρίζονται Σοσιαλδημοκράτες. Πρεσβεύουν μια νεότερη εκδοχή του Φιλελευθερισμού, μια μετεξέλιξή του, τον λεγόμενο Κοινωνικό Φιλελευθερισμό (Modern Liberalism).
Οι Κοινωνικοί Φιλελεύθεροι πιστεύουν στην ατομική και οικονομική ελευθερία με την πεποίθηση όμως ότι το κράτος οφείλει να έχει ρόλο στην ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης και στην εξασφάλιση ευκαιριών για όλους. Αυτό αποδεικνύεται και από τις μεταρρυθμίσεις των Δημοκρατικών στο κράτος πρόνοιας, όπως η γνωστή ως «Obama Care» του 2010, για την προώθηση της ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.
Οι Δημοκρατικοί έχουν υιοθετήσει και στοιχεία του Προοδευτικού Φιλελευθερισμού που επικεντρώνεται σε δικαιώματα, όπως η ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα της LGBTQ+ κοινότητας και η φυλετική δικαιοσύνη. Ασφαλώς ασπάζονται και τις απόψεις των libertarians υπέρ των αμβλώσεων. Δεν ταυτίζονται όμως όλοι με την οπλοκατοχή.
Κύριος θεωρητικός εκφραστής του Κοινωνικού Φιλελευθερισμού είναι ο Αμερικανός φιλόσοφος John Rawls. Πέρα από την έμφαση που δίνει στο ρόλο του κράτος στην προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η θεωρία του γνωστή ως «Αρχή της Διαφοράς». Σύμφωνα με αυτή την αρχή, η ανισότητα σε μια κοινωνία γίνεται ηθικά επιτρεπτή, μόνο εφόσον λειτουργεί προς όφελος των λιγότερο προνομιούχων. Με απλά λόγια, εάν το κίνητρο για δυνατότητα κέρδους έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία περισσότερου συνολικού πλούτου στην κοινωνία, τότε αποδεχόμαστε τις εισοδηματικές διαφορές, με τη λογική ότι ο χαμηλόμισθος θα έχει πρόσβαση σε περισσότερα αγαθά από όσα θα είχε σε μια κοινωνία δίχως κίνητρα.
Η λεγόμενη «Ρωλσιανή Κοινωνία» ίσως έχει εν μέρη επιτευχθεί σε κάποιες χώρες του κόσμου (Σκανδιναβία), αλλά σίγουρα όχι στην Αμερική όπου εκατομμύρια πολιτών ζούνε στην ανέχεια, δίχως πρόσβαση σε βασικά δημόσια αγαθά. Παρόλα αυτά, η Αρχή του Ρωλς, αποτελεί ένα ορόσημο, θεωρητικά επιτεύξιμο, που θα ασπάζονταν ένας Δημοκρατικός αλλά όχι ο κάθε Ρεπουλπλικάνος.
Ας διαλύσουμε όμως μερικές αυταπάτες του ορισμένοι τρέφουνε για τους μεν και τους δε. Κυρίως για τους Ρεπουμπλικανούς που, με επικεφαλής τον Τραμπ, είναι απίθανο, αν εκλεγεί, να επαναπατρισεί τις βιομηχανίες που έχουν μεταναστεύσει στην Ασία, όταν ο «κολλητός» του, ο Έλον Μασκ, έχει εγκαταστήσει τα θηριώδη εργοστάσια (gigafactories) της Tesla στην Κίνα. Αλλά και για τους libertarians, που το μόνο που τους κάνει αντισυστημικούς, είναι ότι οραματίζονται μια κοινωνία με σενάριο ταινίας Western.
Όσο για τους Δημοκρατικούς, είναι εξίσου απίθανο να βάλουν σε δεύτερη μοίρα την οικονομική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, την στρατιωτική και την τεχνολογική, υπέρ κάποιου «Ρωλσιανού» οράματος. First things first. Ακόμα και αν ο κατά δήλωση «Σοσιαλδημοκράτης» Μπέρνι Σάντερς κέρδιζε τις προκριματικές των Δημοκρατικών το 2016 ή το 2020 και εκλέγονταν Πρόεδρος των ΗΠΑ.
Οι Δημοκρατικοί ανεβάζουν την φορολογικούς συντελεστές των επιχειρήσεων για να στηρίξουν τα προγράμματα πρόνοιας, στο βαθμό που «τους παίρνει», δίχως να τεθεί σε κίνδυνο η πρωτοκαθεδρία. Οι Ρεπουμπλικάνοι από την άλλη ρίχνουν την φορολογία υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων, καλή ώρα υπέρ του Έλον Μαρσκ, και κατά των προγραμμάτων πρόνοιας.
Η πιθανή πρόοδος που θα κάνει η ανθρωπότητα με την εκλογή του Τραμπ, είναι ότι θα επιτρέψει τον Έλον Μασκ να αναπτύξει ταχύτερα την πυραυλική τεχνολογία της SpaceX, ώστε να πατήσει ο μελλοντικός «Άρμστρονγκ» μια ώρα αρχύτερα στον πλανήτη Άρη.
Οι πιθανές ζημιές όμως, φαντάζουν σε εμένα πιθανότερες, όχι τόσο λόγω των διαφωνιών μου με την πολιτική ιδεολογία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, αλλά λόγω του κακού βιογραφικού του επικεφαλής τους.
