Ένα μυθιστόρημα γραμμένο με θάρρος
Όταν ξεκίνησα να διαβάζω το μυθιστόρημα της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη «Ο κλήρος του αίματος» των εκδόσεων Πατάκη, σκεπτόμουν ότι με φόντο τον Ελληνικό εμφύλιο είχαν γραφεί πολλά δοκίμια, μυθιστορήματα και ιστορικές μελέτες . Γυρίστηκαν ταινίες, δημοσιεύτηκαν ιστορικά ντοκουμέντα. Τι καινούργιο λοιπόν θα μπορούσε να περιέχει ένα λογοτεχνικό βιβλίο που θα στραφεί κατά κανόνα σε τραγικές ιστορίες, ηρωικές πράξεις, αγριότητες , ιστορικές αναφορές και δραματικά διλήμματα; Τι νέο θα προσέθετε στα χιλιοειπωμένα ιστορικά και πολιτικά αίτια, στα γεγονότα και στις συνέπειες της αδελφοκτόνου αιματοχυσίας, πέρα από την παρουσίαση κάποιων προσωπικών ιστοριών, όπως χιλιάδες άλλες;
Επί πλέον ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα είναι μια περίοδος που συνεχίζει να απασχολεί την ελληνική κοινωνία και την πολιτική, έχοντας διαμορφώσει εν πολλοίς μεγάλο τμήμα του κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου που μας διέπει από το 1950 μέχρι σήμερα. Σε μεγάλο βαθμό μάλιστα από τον Εμφύλιο εμπορεύονται ιδεολογήματα , εκφράσεις, μίση και πάθη που αναβιώνουν συχνά , συντηρώντας πολιτικές εντάσεις και ξεθάβοντας τραγικές μνήμες. Εύκολα λοιπόν θα μπορούσε κάποιος να «γνωμοδοτήσει»: Έλα μωρέ, πήρε την πένα της η Σωτηρία και βάλθηκε να αλλάξει την Ιστορία, να μας παρουσιάσει το μαύρο, άσπρο.
Και όμως στο βιβλίο της η Σωτηρία Μαραγκοζάκη προσέγγισε το θέμα της με ευαισθησία διατηρώντας (πολιτική) απόσταση «ασφαλείας» από τα δρώμενα. Όπως μας προδιαθέτει στον οπισθόφυλλο, «έξι πρόσωπα, δύο γυναίκες και τέσσερις άνδρες ισορροπούν στη μεθοριακή γραμμή μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, τόπου και ουτοπίας, ελευθερίας κα αναγκαιότητας, ζωής αι θανάτου, απολλώνιου και διονυσιακού. Μέσα στη δίνη του πολέμου , οι ήρωες ζουν το υπαρξιακό τους δράμα, σφοδρές συγκρούσεις με τους άλλους και με τον ίδιο της τον εαυτό. Ό,τι και αν επιλέξουν, είτε την ωμότητα της αλήθειας είτε την παραμυθία του ψεύδους συνδιαμορφώνουν την ιστορία χωρίς αποσιωπήσεις».
Προσέγγισε το θέμα και με απαράμιλλο θάρρος. Δεν χαρίζεται σε κανέναν, δε λιβανίζει κανέναν, δεν εμπιστεύεται κανέναν. Ούτε καν την Ιστορία εμπιστεύεται , γνωρίζοντας ότι η πραγματολογική αλήθεια, η αλήθεια των γεγονότων, δεν είναι ποτέ ακαταμάχητα αληθινή (Χάνα Άρεντ). Προσπαθεί να προφυλάξει τον αναγνώστη από τον κίνδυνο να παραπλανηθεί από το οργανωμένο ψεύδος ομάδων συμφερόντων και πολιτικών παρατάξεων, που εκμεταλλεύονται αυτόν ακριβώς τον ευάλωτο χαρακτήρα της ιστορικής αλήθειας.
Τελικά ο «Κλήρος του αίματος» είναι μια προσπάθεια συγκερασμού μεταμυθοπλασίας και ντοκουμέντου , έπους και αρχαίου δράματος, λαϊκής παράδοσης και ιστορικών γεγονότων, η οποία υπερβαίνει το πλαίσιο του Εμφυλίου και συνομιλεί με το μέλλον.
Είναι περιττό βέβαια να αναφερθώ στη λογοτεχνική αξία του βιβλίου. Είναι γνωστή η ικανότητα της συγγραφέως από τον «Ύπατο της Σμύρνης» , από τα βραβευμένα διηγήματά της, από τα κείμενά της στη ΓΝΩΜΗ,να δημιουργεί με τις καίριες λέξεις , τις λεξιπλασίες και τις καλοστημένες προτάσεις της , το μαγευτικό περιβάλλον όπου θα περιπλανηθεί ο αναγνώστης καθώς ακολουθεί τον ρυθμό των ηρώων του μυθιστορήματος.
Γιάννης Λασκαράκης
