Μιλά στη ΓΝΩΜΗ ο Παναγιώτης Τουζόπουλος, Χειρουργός Ορθοπαιδικός, Διδάκτωρ Ιατρικής ΔΠΘ, Εξειδικευμένος Χειρουργός στην Ρομποτική Αρθροπλαστική
Της Κικής Ηπειρώτου
Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι μια εκφυλιστική ασθένεια των αρθρώσεων από την οποία υποφέρουν εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως και βρίσκεται μεταξύ των πιο συχνών χρόνιων νόσων. Η ρομποτική αρθροπλαστική αποτελεί μια νέα τεχνική που χρησιμοποιεί την σύγχρονη ρομποτική τεχνολογία αιχμής, για να εκτελεστεί με μέγιστη ακρίβεια, αξιοπιστία και ασφάλεια η επέμβαση.
Ο Παναγιώτης Τουζόπουλος, Χειρουργός Ορθοπαιδικός, Διδάκτωρ Ιατρικής ΔΠΘ και Εξειδικευμένος Χειρουργός στην Ρομποτική Αρθροπλαστική μιλά σήμερα στη ΓΝΩΜΗ για τις νέα δεδομένα γύρω από την αρθροπλαστική γόνατος, καθώς και για τα οφέλη της ρομποτικής χειρουργικής για τον ασθενή.
Κύριε Τουζόπουλε, πώς βλέπετε το μέλλον της χειρουργικής ορθοπαιδικής;
Η ιατρική όπως και οι υπόλοιπες επιστήμες εξελίσσονται με τρομακτική ταχύτητα, ενώ ο ίδιος ο ρυθμός εξέλιξης αυξάνεται συνεχώς. Η τεχνολογία πλέον είναι άμεσα συνυφασμένη με την χειρουργική και αυτό προκαλεί μεγάλη ανάγκη στους γιατρούς και λοιπούς επιστήμονες να εξοικειωθούν με νέες τεχνολογίες που ήταν άγνωστες στο παρελθόν. Έννοιες όπως robotics, τεχνητή νοημοσύνη, ελάχιστη επεμβατικότητα, fast track δηλαδή γρήγορη ανάρρωση έχουν εδραιωθεί στη μοντέρνα χειρουργική και η εξέλιξη αυτών των τεχνικών θα είναι το μέλλον, ενώ οι αρχές που εκπαιδευτήκαμε όλοι οι χειρουργοί από τον καιρό της ειδικότητάς μας αποτελούν αφενός την τέλεια βάση για εξειδίκευση, δεν επαρκούν όμως στην σημερινή απαιτητική χειρουργική πρακτική, ούτε και στις αυξημένες απαιτήσεις των ίδιων των ασθενών. Συγκεκριμένα στην χειρουργική ορθοπαιδική η πλέον πρόσφατη καινοτομία είναι η ρομποτικά υποβοηθούμενη αρθροπλαστική, στην οποία είχα την τιμή και ευκαιρία να εκπαιδευτώ και να εξειδικευτώ.
Τι ακριβώς είναι η ρομποτικά υποβοηθούμενη αρθροπλαστική;
Καταρχήν θα πρέπει να εξηγήσουμε τι είναι οστεοαρθρίτιδα του γόνατος, ποιες θεραπείες μπορούμε να εφαρμόσουμε, τι είναι η αρθροπλαστική του γόνατος, τι είναι η ρομποτικά υποβοηθούμενη αρθροπλαστική και ποια τα πλεονεκτήματά της σχετικά με την κλασική μέθοδο.
Οστεοαρθίτιδα του γόνατος είναι μια σχετικά συχνή πάθηση που ταλαιπωρεί κυρίως ασθενείς άνω των 50 ετών, κατά την οποία φθείρεται και χαλάει ο αρθρικός χόνδρος του γόνατος, προκαλώντας καθημερινό πόνο και δυσκολία στη βάδιση.
Η αντιμετώπιση της αρθρίτιδας στα αρχικά στάδια είναι φαρμακευτική (αναλγητικά, τροποποιητικά του χόνδρου, υαλουρονικό οξύ), θεραπεία με εγχύσεις κορτικοειδών, αυτόλογων παραγόντων από το αίμα του ασθενή, βλαστοκυττάρων, φυσικοθεραπείας και απώλειας βάρους, όμως σε περιπτώσεις μεγάλης καταστροφής της άρθρωσης η θεραπεία είναι η χειρουργική αντικατάστασή της, δηλαδή η αρθροπλαστική.
Κατά την αρθροπλαστική του γόνατος, αφαιρείται όλη η περιοχή του φθαρμένου χόνδρου και αντικαθίσταται με τεχνητή πρόθεση. Η συνήθης τεχνική απαιτούσε την αποκατάσταση του μηχανικού άξονα του ποδιού (να ευθυγραμμιστεί το σκέλος δηλαδή) αφού συνήθως λόγω της φθοράς αυτό είχε παρεκκλίνει. Επιπλέον μεγάλη προσοχή έπρεπε να δοθεί ώστε να εξισορροπηθούν όλα τα μαλακά μόρια γύρω από την άρθρωση του γόνατος και αυτό φαίνεται ότι ήταν και το δυσκολότερο σημείο της επέμβασης. Οι τεχνητές αυτές προθέσεις πρέπει να τοποθετηθούν με ακρίβεια ώστε από τη μία να λειτουργεί σωστά η καινούρια άρθρωση και από την άλλη να επιβιώσει η αρθροπλαστική αυτή για πολλά χρόνια (σημερινά δεδομένα για >20 έτη).
Η ρομποτική αρθροπλαστική αποτελεί μια νέα τεχνική που χρησιμοποιεί την σύγχρονη ρομποτική τεχνολογία αιχμής, για να εκτελεστεί με μέγιστη ακρίβεια, αξιοπιστία και ασφάλεια η επέμβαση. Ο συνδυασμός των ωφελειών της ρομποτικής χειρουργικής, με τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας, δηλαδή μικρότερου χειρουργικού τραύματος και πρωτόκολλα ταχείας αποκατάστασης, δηλαδή να αναρρώσει ο ασθενής ταχύτερα και συνεπώς να λάβει εξιτήριο νωρίτερα είναι το σήμερα αλλά και το άμεσο μέλλον της χειρουργικής ορθοπαιδικής.
Τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής αρθροπλαστικής είναι
• Η εξαιρετική ακρίβεια της τοποθέτησης των προθέσεων σε σχέση με την φυσιολογική ανατομία του κάθε ασθενή.
• Η μέγιστη ασφάλεια κατά τη διάρκεια του χειρουργείου
• Η απόλυτη εξατομίκευση της επέμβασης στα δεδομένα της ανατομίας του κάθε ασθενή χωριστά
• Η μη απαίτηση μετάγγισης αίματος
• Η ελάττωση του ΜΤΧ πόνου
• Η ταχύτερη ανάρρωση του ασθενή
• Η συντομότερη νοσηλεία
• Η αύξηση του βαθμού ικανοποίησης του ασθενή
Δηλαδή, πλέον, την επέμβαση την κάνει το robot;
Όχι και αυτό ίσως είναι μια παρερμηνεία που θα πρέπει να διευκρινιστεί. Άλλωστε ο σωστός όρος είναι «Ρομποτικά Υποβοηθούμενη Αρθροπλαστική». Το ρομπότ αποτελείται από ένα βραχίονα και ένα εγκέφαλο και συμμετέχει στην ακριβή διεξαγωγή της επέμβασης υπό τις σαφείς οδηγίες του χειρουργού, λαμβάνοντας συνεχώς δεδομένα κατά της διάρκεια του χειρουργείου και λέγοντας τη γνώμη του. Επαναλαμβάνω τη γνώμη του, η οποία φιλτράρεται από τον ίδιο τον χειρουργό και επιστρέφει στο ρομπότ για να γίνει με τεράστια ακρίβεια αυτό πράξη. Με απλά λόγια, ο ρομποτικός βραχίονας είναι ένα τεχνητό χέρι, το οποίο αποτελεί προέκταση του χεριού του χειρουργού και ταυτόχρονα ο ρομποτικός εγκέφαλος είναι μια συσκευή παρακολούθησης ακριβείας που λαμβάνει συνεχή δεδομένα κατά τη διάρκεια του χειρουργείου σε πάνω από 10.000 παραμέτρους, τα αναλύει και τα παρουσιάζει στον χειρουργό. Ο χειρουργός είναι αυτός που θα χρησιμοποιήσει αυτά τα δεδομένα, ώστε να ολοκληρωθεί η επέμβαση και έχει καθ’ όλη τη διάρκεια του χειρουργείου τον απόλυτο έλεγχο. Δηλαδή, το ρομπότ είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο τεχνολογίας αιχμής στα χέρια, όμως, ενός έμπειρου και εξειδικευμένου χειρουργού. Γι’ αυτό το λόγο, τέτοιου είδους τεχνολογικές συσκευές είναι προσβάσιμες μόνο μετά από συγκεκριμένη εκπαίδευση και πιστοποίηση με εξειδικευμένα κέντρα εκπαίδευσης.
Αναφέρατε ότι πλεονέκτημα είναι η ακρίβεια τοποθέτησης των προθέσεων. Για ποιο λόγο είναι τόσο σημαντικό;
Ακριβώς. Η ακρίβεια τοποθέτησης είναι το σημαντικότερο μέρος της επέμβασης της ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος για δυο κυρίως λόγους. Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με την ικανοποίηση του ασθενή. Όσο πιο σωστά τοποθετηθούν τα εμφυτεύματα, τόσο λιγότερος θα είναι ο μετεγχειρητικός πόνος, τόσο λειτουργικότερη θα είναι η άρθρωση και τόσο φυσικότερο θα είναι το αποτέλεσμα στον ασθενή. Εδώ είναι και η κύρια διαφορά της ρομποτικής υποβοήθησης. Το ρομπότ μας δίνει την δυνατότητα να τοποθετήσουμε τις προθέσεις με ακρίβεια >98% με βάση την εξατομικευμένη ανατομία του ασθενή, ποσοστό που δεν ξεπερνούσε το 80% σε έμπειρα χειρουργικά χέρια με την συμβατική μέθοδο, αφού με την χρήση αυτής της τεχνολογίας αποκαθιστούσε ταυτόχρονα τον μηχανικό άξονα του σκέλους, αλλά και της φυσιολογικής κινηματικής της άρθρωσης. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την μακροβιότητα της αρθροπλαστικής. Μην ξεχνάμε ότι τα υλικά είναι ένα ξένο σώμα για τον οργανισμό. Η σωστή και ακριβής τοποθέτησή τους εξασφαλίζει την ομαλή φόρτισή τους στην πάροδο του χρόνου με αποτέλεσμα να επιμηκύνει το καλό αποτέλεσμα που προσφέρουν σε >25 με 30 έτη.
Ως ένα από τα πλεονεκτήματα αναφέρθηκε η μέγιστη ασφάλεια. Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια γι’ αυτό;
Αυτό ίσως είναι και το σημαντικότερο πλεονέκτημα της μεθόδου για τον ίδιο τον ασθενή. Το λογισμικό του ρομποτικού μηχανήματος αναλύει και παρουσιάζει συνεχώς δεδομένα κατά τη διάρκεια της επέμβασης σε χιλιάδες παραμέτρους, γεγονός που ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να αναλύσει. Έτσι, εκμηδενίζει την πιθανότητα λάθους, πότε όμως; Όταν αυτά τα δεδομένα φιλτραριστούν σωστά από εξειδικευμένο χειρουργό. Επίσης, μια δυνατότητα που δίνει το ρομπότ είναι η εκπληκτική προβλεψιμότητα που διαθέτει σε κάθε κίνηση ή αλλαγή που θα πραγματοποιηθεί στο χειρουργείο. Η προβλεψιμότητα αυτή αναφέρεται βιβλιογραφικά μεταξύ 98%-100%, ενώ με την συμβατική μέθοδο είναι μόλις 50%-70% ανάλογα με την εμπειρία του χειρουργού.
Τι γίνεται με την ανώδυνη και γρήγορη κινητοποίηση που αναφέρατε; Η ρομποτική χειρουργική είναι αναίμακτη, όπως λένε; Ο ασθενής πονάει μετά το χειρουργείο;
Και εδώ υπάρχει μια τεράστια παρερμηνεία που θα πρέπει να αναλυθεί. Η ολική αρθροπλαστική είναι μια μεγάλη και βαριά επέμβαση και δεν θα πρέπει επουδενί να χαρακτηριστεί ως κάτι απλό, γρήγορο και αναίμακτο. Ο συνδυασμός των εξελίξεων στον τομέα των υλικών, των χειρουργικών τεχνικών, των αναισθησιολογικών τεχνικών, αλλά και της περιεγχειρητικής υποστήριξης του ασθενή από νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικοθεραπευτές, είναι ο λόγος που οι ασθενείς μας πλέον πονάνε λιγότερο μετά το χειρουργείο, σηκώνονται στα πόδια τους την ίδια μέρα του χειρουργείου και εξέρχονται με ασφάλεια από το νοσοκομείο νωρίτερα από ό,τι στο παρελθόν. Μην ξεχνάμε επίσης ότι ο πόνος είναι κάτι το υποκειμενικό και φυσικά προσωπικό συναίσθημα του καθενός. Πάντως, με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι η σωστότερη τοποθέτηση των υλικών συμβάλει στην ελάττωση του μετεγχειρητικού πόνου. Όσο αφορά την απώλεια αίματος, η ολική αρθροπλαστική είναι μια αιματηρή επέμβαση, αφού μόνο από τις οστεοτομίες, αλλά και από τις αποκολλήσεις των μαλακών μορίων μπορεί να χαθεί σημαντική ποσότητα αίματος κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το χειρουργείο. Με τη χρήση του ρομπότ οι οστεοτομίες γίνονται ακριβέστατες, οι αποκολλήσεις των μαλακών μορίων ελάχιστες και σε συνδυασμό με περιεγχειρητικές τεχνικές από εμάς τους χειρουργούς, αλλά και από την αναισθησιολογική ομάδα, η απώλεια αίματος περιορίζεται σημαντικά με αποτέλεσμα την εξαιρετικά σπάνια ανάγκη μετάγγισης αίματος στον ασθενή. Αυτό έχει σημαντικότατο αντίκτυπο στην γρηγορότερη κινητοποίηση του ασθενή και φυσικά στην ταχύτερη επιστροφή στην καθημερινότητα.
Άρα, γι’ αυτό οι ασθενείς είναι περισσότερο ικανοποιημένοι;
Αναμφίβολα! Ξέρετε, πλέον έχουμε επικεντρωθεί στην ποιότητα ζωής του κάθε ασθενή και όχι στην εφαρμογή των αυστηρών ιατρικών πρωτοκόλλων που έχουν να κάνουν με κλινικά κριτήρια. Η ικανοποίηση του ασθενή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της κάθε τεχνικής. Άλλωστε, υπάρχει πρόοδος, όταν υπάρχει ανάγκη να υπάρξει. Αν δεν υπήρχε ανάγκη να εξελιχθεί η ολική αρθροπλαστική του γόνατος και όλα ήταν λυμένα στο παρελθόν, δε θα ήμασταν τώρα μάρτυρες αυτής της τεχνολογικής εξέλιξης. Οφείλω να πω πως το ποσοστό ικανοποίησης του ασθενή μετά από ολική αρθροπλαστική του γόνατος δεν ήταν πάνω από 80%, δηλαδή ένας στους πέντε ασθενείς δε θα ήταν και πλήρως ευτυχισμένος με την αρθροπλαστική του, ποσοστό που μόνο μικρό δεν μπορείς να το χαρακτηρίσεις. Πλέον όμως, με τη χρήση της ρομποτικής επιστήμης, το ποσοστό ικανοποίησης αναφέρεται >90% βιβλιογραφικά. Σε αυτό έχει συμβάλει κυρίως η εξατομίκευση του χειρουργείου στον κάθε ασθενή και η αποκατάσταση της φυσικότητας της άρθρωσής του μετά την επέμβαση, να νοιώθει δηλαδή ο ασθενής το γόνατό του όσο πιο φυσικό γίνεται.
INFO
Ο Παναγιώτης Τουζόπουλος είναι χειρουργός Ορθοπαιδικός και εξειδικευμένος Χειρουργός Ρομποτικής Αρθοπλαστικής με το πλέον σύγχρονο ρομποτικό σύστημα ROSA. Είναι διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης και επιστημονικός συνεργάτης της Κλινικής «Άγιος Λουκάς» στη Θεσσαλονίκη.
