Συνέντευξη με την Ελένη Ζαχαρά, συγγραφέα της συλλογής διηγημάτων «Τσιρότο»
Του Νικόλαου Χ. Πετρίδη
Την υποδέχτηκα στα γραφεία της εφημερίδας μας για την συνέντευξη και από την πρώτη στιγμή, κατάλαβα πως βρίσκομαι μπροστά σε μια γυναίκα δυναμική, χαμογελαστή, με αγάπη για την ζωή, γεμάτη έντονα συναισθήματα που αναδεικνύουν την ενδιαφέρουσα προσωπικότητα της. H Eλένη Ζαχαρά γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλεξανδρούπολη, έχει σπουδάσει στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και εργάζεται στην τεχνική υπηρεσία του Ο.Σ.Ε.
Πως αποφασίσατε να γράψετε το βιβλίο; Ήταν ένα όνειρο για εσάς;
Η συγγραφή ενός βιβλίου δεν συμπεριλαμβανόταν στα σχέδια μου. Βέβαια από μικρή μου άρεσε να διαβάζω και να γράφω. Να γράφω μια μορφή προσωπικού ημερολογίου, γράμματα σε φίλους και να καταθέτω γενικά τις σκέψεις μου στο χαρτί. Αργότερα σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής μου, βρήκα διέξοδο στο γράψιμο, οπότε άρχισα να αφιερώνω περισσότερο χρόνο, παρακολουθώντας και ορισμένα σεμινάρια γραφής. Μέσα από αυτήν την διαδικασία λοιπόν γεννήθηκε μέσα μου η επιθυμία να γράψω το δικό μου βιβλίο.
Γιατί Τσιρότο;
Το τσιρότο γεννήθηκε από μόνο του. Ήταν κάτι που «φούσκωνε» μέσα μου κι έπρεπε να βγει! Μου άρεσε πολύ λόγω της σημασίας της λέξης. Μιλάω στην αρχή του βιβλίου μου για καλυμμένες ανοιχτές πληγές. Το τσιρότο σχετίζεται με το τραύμα. Το καλύπτει. Το τραύμα είναι κάτι διαχρονικό στις ζωές των ανθρώπων και σ’ εκείνη την περίοδο της ζωής μου, προέκυψε ως έμπνευση και ακολούθησαν τα διηγήματα που το υποστήριξαν ως τίτλο.
Διαβάζοντας το βιβλίο σας, ο αναγνώστης έχει την αίσθηση μιας ενδιαφέρουσας και διαφορετικής ως προς τον τρόπο συγγραφής βιογραφικής προσέγγισης. Ήταν επιδίωξή σας να εκφράσετε τις εμπειρίες και τις δυσκολίες της ζωής σας;
Σίγουρα υπήρξαν οδηγός μου τα βιώματα και η μνήμη, όπως γίνεται πιστεύω σε κάθε συγγραφέα. Η μνήμη είναι η κινητήριος δύναμη και είναι ανακατασκευαστική. Γυρνώντας πίσω ανακατασκευάζουμε γεγονότα κι εμπειρίες μας από το παρελθόν στο σήμερα. Αυτή η μεταφορά μας οδηγεί στην μυθοπλασία. Στόχος μου δεν ήταν να περιοριστώ σε μια ιστορία ενός αυτάρεσκου συγγραφέα που θέλει να την βγάλει προς τα έξω. «Ο ουρανίσκος μας είναι ένα κοιμητήριο που σαπίζουν χιλιάδες ανείπωτα λόγια», όπως λέει και ο Τάσος Λειβαδίτης. Το θέμα είναι ποιους αφορούν, ποιους συγκινούν και ποιους αγγίζουν. Στο «Τσιρότο» υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό δικών μου βιωμάτων που ανασύρονται κι ανακατασκευάζονται, αλλά το ζήτημα είναι πώς αυτό φθάνει στον κάθε αναγνώστη, αν θα του “μιλήσει το κείμενο”. Ιδανικά, ο αναγνώστης θα πρέπει να γίνει μέρος όλης αυτής την διαδικασίας ανάμεσα στην μυθοπλασία και το πραγματικό.
Σύμφωνα με τα γραφόμενα σας στο «Τσιρότο», κάποιοι αναγνώστε αντιλαμβάνονται ότι από παιδί η ζωή σας ήταν κυματώδης.
Οι ιστορίες δεν αποτυπώνουν στο 100% την ζωή μου. Εκτός από το βιωματικό στοιχείο, υπάρχει και η μυθοπλασία και ίσως ο αναγνώστης να ταυτίζει την Ελένη του βιβλίου μ’ εμένα, λόγω της πρωτοπρόσωπης αφήγησης των διηγημάτων. Παρ’ ολ’ αυτά θα σας πω ότι έζησα όμορφα παιδικά χρόνια σ’ ένα ιδανικό οικογενειακό περιβάλλον. Μεγαλώνοντας όμως και γυρίζοντας πίσω αλλάζει πολλές φορές και η οπτική μας για κάποια πράγματα, που λόγω ηλικίας τα βλέπουμε αλλιώς. Γεγονότα που πολλές φορές θα ανασύρουν και πληγές που δεν ξέραμε ότι υπάρχουν.
Με την ζωή της Ελένης του «Τσιρότο», τις πληγές της, κάποια κοινά και σοβαρά προβλήματα υγείας και την εξέλιξη όλων αυτών, σίγουρα θα ταυτίζονται πολλοί αναγνώστες. Είναι κάτι που το επιδιώκετε;
Αυτές οι 15 ιστορίες του «Τσιρότου» είναι ιστορίες αγάπης και απώθησης. Μνήμες επούλωσης και μνήμες πληγές. Είναι «υλικά» ανθρώπινα, τόσο κοινά και συγχρόνως τόσο ποικίλα. Αναφέρουν πληγές που απασχολούν τους περισσότερους ανθρώπους διαχρονικά. Έτσι επιδίωξή μου, είναι να κάνω τον αναγνώστη συμμέτοχο, να αυτοβιογραφείται δηλαδή κι αυτός όπως ο κάθε συγγραφέας. Είναι επίσης στο χέρι του κάθε ανθρώπου να εκλάβει την κάθε περιπέτειά του είτε ως αφορμή για μεμψιμοιρία και παραίτηση, είτε ως αφορμή για ένα νέο ξεκίνημα. Το τραύμα σε κάθε του διάσταση μπορεί να μετατραπεί σε άρπα, ο πόνος να μετουσιωθεί σε τέχνη ή ότι ο καθένας επιθυμεί, και να κάνει ένα νέο κι ελπιδοφόρο ξεκίνημα στην ζωή του.
Η ηρωίδα μας βλέπει τις πληγές κατάματα. Μετά βάζει τσιρότα. Αργότερα τις ξεχνάει. Στο τέλος ανακαλύπτει ότι είναι ακόμα εκεί. Τέλος προσπαθεί να τις αντιμετωπίσει με θάρρος. Πως τα καταφέρνει με τόσες διακυμάνσεις στην ζωή της;
Εδώ έρχεται να παίξει τον ουσιαστικό του ρόλο ο τίτλος του βιβλίου.Με τα τσιρότα οι πληγές είναι αθέατες και μας δίνουν την εντύπωση πως δεν υπάρχουν. Αυτό είναι μια μεγάλη παγίδα. Πρέπει να βγάζουμε τα τσιρότα, να βλέπουμε τα τραύματα μας και να τα αντιμετωπίζουμε χωρίς υπεκφυγές.
Το Τσιρότο «παντρεύει» πολύ εύστοχα τις εμπειρίες ζωής, τις δυσκολίες, έντονα συναισθήματα, θυμό, γέλιο και αρκετό χιούμορ. Ποια ήταν η συνταγή για ένα τόσο ταιριαστό αποτέλεσμα;
Υπάρχει έντονα το σημείο του σαρκασμού και του αυτοσαρκασμού στο βιβλίο. Αυτό που εγώ βίωσα είναι ότι έπιασα το στυλό και έγραψα ό,τι βγήκε από μέσα μου. Διάφορες εμπειρίες και βιώματα μου έδωσαν το έναυσμα για να τα γράψω. Η γραφή είναι σαν τυμβωρυχία, είναι σαν να σκάβεις μέσα σου. Πιάνει ο συγγραφέας τον εαυτό του επαυτοφώρω εκείνη την στιγμή και δεν μπορεί να τ’αποφύγει.
Σκέφτεστε να γράψετε κάτι άλλο και τι είναι αυτό;
Γράφω ήδη. Το είδος που μ’ αρέσει είναι το διήγημα και κάτι παρόμοιο θα είναι και το δεύτερο βιβλίο μου μελλοντικά αν το τολμήσω. Προς το παρόν όμως απολαμβάνω την γοητεία και τον ενθουσιασμό, του να κρατάω στα χέρια μου το πρώτο μου βιβλίο.
Οι γονείς σας που τους αναφέρετε και στο βιβλίο αρκετά, τι ρόλο έπαιξαν στην ζωή σας και στο συγγραφικό σας εγχείρημα ;
Καθοριστικότατο με την παρουσία τους, την αγάπη τους και ήταν συμπαραστάτες μου σε κάθε μου βήμα από παιδί μέχρι και σήμερα που μιλάμε.
Το διάβασμα πόσο σημαντικό είναι στην ζωή σας;
Το διάβασμα ανέκαθεν έπαιζε σημαντικό ρόλο. Αυτός που διάβαζε στην οικογένεια μας, ήταν ο πατέρας μου. Είχε μια βιβλιοθήκη όχι μεγάλη. Το πρώτο βιβλίο που μου έδωσε να διαβάσω ήταν «Οι Αδερφοφάδες» του Νίκου Καζαντζάκη. Επίσης και αρκετά έργα του Μενέλαου Λουντέμη. Η μητέρα μου, μου αγόραζε βιβλία, οπότε ο καθένας με τον τρόπο του πυροδοτούσε το ενδιαφέρον μου για τα βιβλία και την λογοτεχνία.
Τι βιβλία διαβάζετε; Οι αγαπημένοι σας συγγραφείς ποιοι είναι;
Δεν ξεχωρίζω κάποιο είδος. Διαβάζω και Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Ανάλογα με την περίοδο της ζωής μου. Αγαπημένοι μου συγγραφείς ο Καζαντζάκης, ο Λουντέμης, ο Μυριβήλης η Διδώ Σωτηρίου και από ποιο σύγχρονους η Μάρω Βαμβουνάκη, ο Νίκος Θέμελης και ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης. Από ξένους έχω ξεχωρίσει τον Τζόναθαν Κόου και την Έλενα Φεράντε .
Στο βιβλίο σας χρησιμοποιείτε πολλές καταστάσεις μεταφορικά, που περιγράφουν κυρίως τα συναισθήματα της ηρωίδας. Είναι μια τεχνική όχι και πολύ συνηθισμένη ή τουλάχιστον δεν είναι εύκολο να την αποδώσεις.
Δεν είναι κάτι που το κάνω επιτηδευμένα. Ότι αποτυπώνω στο χαρτί είναι εικόνες που έχω στο μυαλό μου. Βλέπω κάτι και το ντύνω με τον λόγο, με τις λέξεις.
Πώς είναι μια τυπική και πώς μια ιδανική ημέρα για την Ελένη;
Η τυπική ημέρα περιλαμβάνει μια ρουτίνα, επιθυμητή διότι αλλιώς δεν θα εκτιμούσαμε και τις ανάπαυλες. Μία ρουτίνα που περικλείει εργασία, σπίτι και οικογένεια. Μέσα σ’ αυτήν την ρουτίνα, επιδιώκω να προσθέτω πινελιές που με ξεκουράζουν ψυχολογικά.
Πως φαντάζεσαι την Ελένη σε 10 χρόνια από τώρα;
Την φαντάζομαι όπως τώρα και λίγο καλύτερα. Αλλά και έτσι να μείνει είναι ιδανικό το σενάριο. Με μία μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, λόγω του ότι τα παιδιά μου θα έχουν κατακτήσει ένα άλλο επίπεδο ανεξαρτησίας και με δύο τουλάχιστον ακόμη βιβλία δικά μου στην βιβλιοθήκη!
Ας παίξουμε λίγο με τις λέξεις, για να δούμε τι έχει να μας προσθέσει άλλο η Ελένη, για τον εαυτό της.
Ελπίζω….να μην χάσω ποτέ την ελπίδα μου για ένα καλύτερο μέλλον!
Φοβάμαι….πολλά που δεν θα χωρέσουν εδώ να τα γράψουμε!
Δεν Θέλω….προτιμώ να μην βάζω το ΔΕΝ μπροστά, προτιμώ ΝΑ θέλω!
Ονειρεύομαι….γαλάζιο ουρανό με άσπρα μπαλόνια!
Αγαπώ….εμένα πια!
Ζω….όπως πάντα θα ήθελα!
Τι περιλαμβάνουν τα μελλοντικά σας σχέδια;
Μετά από μεγάλη εσωτερική και ψυχική προσπάθεια, έχω καταφέρει να μην αναλώνομαι σε μελλοντικά σχέδια, γιατί πάντα έμαθα να έχω τον έλεγχο και να προγραμματίζω τις επόμενες κινήσεις μου. Δεν μπορούσα να δράσω εκτός αυτού του πλαισίου, το οποίο όμως είναι αγχωτικό, δεσμευτικό και σίγουρα οι ανατροπές επηρεάζουν. Σαφώς και μ’ενδιαφέρει το μέλλον αλλά προτιμώ να εστιάζω στο τώρα, στο σήμερα, στις ωραίες μου στιγμές!
