του Γιώργου Αναγνωστόπουλου
Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου του 1884. Ήταν το τελευταίο από τα πέντε παιδιά της Χαρίκλειας Σικελιανού και του καθηγητή της Γαλλικής και της Ιταλικής γλώσσας, Ιωάννη Σικελιανού. Από παιδί ο επτανήσιος ποιητής διαισθάνεται πως ζει μέσα σε μία μυστική συμβίωση με τη φύση, αλλά και μία απεριόριστα ερωτική σχέση με την Ελλάδα. Τον τόπο που τον γέννησε και τον ενέπνευσε. Καθώς και με την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Λευκάδα. Κάτι το οποίο θα τον οδηγήσει να αποδώσει με μία ποικιλώνυμη πληθωρικότητα τη σχέση αυτή με τον τόπο του με τους εξής στίχους:
Ω χώματα της γης μου!
Χώμα Λευκαδίτικο,
πρωτόχωμα
τιτάνια ζύμη του κορμιού μου
του ίδιου μου του ακοίμητου μυαλού!
Αυτή η αρμονική σχέση του ποιητή με τη φύση θα τον οδηγήσει στην σύλληψη της ταύτισης του ανθρώπου με τον αρχέγονο τρόπο ύπαρξής του. Ανακαλώντας τον υψηλό προορισμό του ανθρώπου, που για τον Σικελιανό δεν είναι άλλος από την ενότητά του με τη φύση και τις αξίες της καταγωγικής του συνέχειας.
Στο άρθρο του «Η επιστροφή προς τον βαθύτερο ιστορικό εαυτό μας», ένα από τα κείμενα που συνόδευαν τη Δελφική Προσπάθεια του Σικελιανού προς μία παγκόσμια πνευματική ενότητα, θα σημειώσει:
«ἡ γενικὴ ζωὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τοῦ βαθύτερου πολιτισμοῦ καὶ ἀνθρωπισμοῦ….ἠμποροῦνε νὰ μετρηθοῦνε μὲ τὸ μέτρο τοῦ στενότερου ἢ χαλαρότερου θρησκευτικοῦ συνδέσμου του μὲ τὴν Μητέρα-Γῆ». Βλ. Ἄγγελος Σικελιανός, Πεζὸς Λόγος β΄, σελ. 209.
Παρόλα αυτά ο ποιητής σε συνεντεύξεις του στο περιοδικό εβδομάς, τεύχος 204, το 1931, θα τονίσει τα παρακάτω: «Η προσπάθειά μου δεν έχει τίποτα το αρχαιολογικό. Ούτε θρησκεία κάνω, ούτε καν την ελληνική αρχαιότητα την παίρνω ως υπόδειγμα ή ως κανόνα ζωής. Η μεγάλη αυτή ιστορική περίοδος είναι το σπέρμα. Έτσι τη δέχομαι, οι Δελφοί είναι ένα κέντρο που με την ιστορία τους μου επέτρεψαν να δω το βαθύτερο σύνδεσμο που υπάρχει στην ιστορία της ανθρωπότητας…».
Ο Σικελιανός άλλωστε θα τονίσει πολλές φορές την ανάγκη της ενότητας αυτής, καθώς ο ίδιος ένοιωθε αυτή τη μυστική συμβίωση με το παν. Στο έργο του «Διθύραμβος του Ρόδου» το οποίο και αποτελεί την πρώτη του τραγωδία, η οποία εκδόθηκε στα 1932, θα μας πει:
«Τοῦ χωρισμοῦ ὅποιος σκίσει
Τὰ σκοτεινὰ πελάγη, ἔχοντας πάντα
Στὸ νοῦ, ἀβασίλευτο ἄστρο, τὴν Ἀγάπη,
Δὲ θὰ νὰ σμίξει μόνο αὐτὸς μ᾿ ἐκείνους
Ὁπὤχει χάσει, μά, ἱερὸ γιοφύρι,
Κι ἄλλους θὰ σμίξει ἀνάμεσό τους, τόπους
Μὲ τόπους, λαοὺς μὲ λαούς, ὀχτροὺς μὲ φίλους,
Μὲ τὴ ζωὴ τὸ θάνατο, τοὺς αἰῶνες
Μὲ τοὺς αἰῶνες».
Η πλούσια Αμερικανίδα Εύα Μόργκαν Πάλμερ, μελετητήρια του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και γνωστή χορογράφος, το 1907 θα παντρευτεί τον Άγγελο Σικελιανό με τον οποίο θα διοργανώσουν τις «Δελφικές Εορτές», ένα μεγαλεπήβολο όνειρο του ποιητή στην προσπάθειά του να ενώσει τον παγκόσμιο πνευματικό κόσμο στον πιο καθολικό του χαρακτήρα με επίκεντρο τους Δελφούς. Το όραμα του Άγγελου ήταν η «Δελφική Ένωση» όλων των λαών και η δημιουργία ενός «Δελφικού Πανεπιστημίου» που θα συνέδεε όλες τις παραδώσεις.
Το Μάιο του 1927 θα γίνουν οι πρώτες «Δελφικές Εορτές» με μία σειρά από εκδηλώσεις και κυρίως το ανέβασμα της θεατρικής παράστασης του Προμηθέα Δεσμώτη, σκηνοθετημένη από την Εύα Πάλμερ, καθώς και οι Ικέτιδες του Αισχύλου η οποία θα πραγματοποιηθεί στα 1930. Οι γιορτές αυτές δημιούργησαν τεράστιο ενδιαφέρον στο εξωτερικό και κυρίως στους πνευματικούς κύκλους. Οι Δελφοί τότε κάπως επισκευάστηκαν και δημιουργήθηκαν συγκοινωνιακές αρτηρίες και όλα αυτά, όπως και οι εκδηλώσεις, εξ’ ολοκλήρου με έξοδα της Εύας Σικελιανού, χωρίς βέβαια καμία κρατική παρέμβαση και χρηματοδότηση. Γεγονός που ανάγκασε την οικογένεια Σικελιανού να βάλει υποθήκη την ακίνητη περιουσία της. Στην Συκιά της Κορινθίας η πολυτελής βίλα του Σικελιανού είχε εκπλειστηριαστεί από το 1938 και είχε χαριστικώς περιέλθει στην κατοχή του γαμπρού του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά.
Στα 1937 ο Άγγελος Σικελιανός θα χωρίσει με την Εύα Πάλμερ, η οποία θα φύγει στην Αμερική, ενώ ήδη συνδέεται με την Άννα Καραμάνη την οποία και θα παντρευτεί τον Ιούνιο του 1940.
Εκείνη τη δεκαετία τέτοιας εμβέλειας ποιητή δεν είχε άλλον η Ευρώπη. Ο Άγγελος Σικελιανός ήταν 5 φορές υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ωστόσο δεν κατάφερε ποτέ να το αποκτήσει.
Η κυβέρνηση Τσαλδάρη το 1946 μέσω του Έλληνα πρεσβευτή στη Σουηδία τορπιλίζει την υποψηφιότητα του Σικελιανού και του Καζαντζάκη με το πρόσχημα πως θα αποτελούσε βράβευση της αριστερής παρατάξεως στην Ελλάδα, παρόλο που ο Σικελιανός – όπως και ο Καζαντζάκης- υπήρξε ένας αγνός αγωνιστής του πνεύματος πάνω από τις όποιες πολιτικές σκοπιμότητες. Ενώ το 1950, με επίσημη αποστολή θα φτάσει στη Σουηδία ο ακροδεξιός ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς για να αποτρέψει την τότε βέβαιη απονομή του βραβείου στο Σικελιανό. Ο Ποιητής έχασε τότε το Νόμπελ για μία ψήφο και να φανταστεί κανείς πως τον είχαν στηρίξει όλες οι μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες της εποχής, όπως: ο Άγγλος ποιητής Τόμας Έλιοτ, ο Γερμανός Τόμας Μαν, ο Αμερικανός συγγραφέας Χένρυ Μίλλερ, ο Γάλλος ποιητής Λουί Αραγκόν, ο θεατρικός συγγραφέας Ευγένιος Ο’ Νηλ και πολλοί άλλοι.
Ο «αρχαίος» Έλληνας ποιητής θα αφήσει την τελευταία του πνοή τον Ιούνιο του 1951 στα εξήντα επτά του χρόνια στην κλινική Παμμακάριστος, αφού δύο άλλα νοσοκομεία αρνήθηκαν να τον δεχτούν γιατί δεν είχε τα χρήματα για να καταβάλει την πάγια προκαταβολή. Πελώριο αλήθεια το κενό που άνοιξε αυτός ο θάνατος, που μόνο μέσα στη σιωπή οι μεγάλοι ποιητές αφουγκράζονται την έλλειψή του.