Σαν σήμερα, πριν από 150 χρόνια, επιλέχτηκε ως κατάληξη της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανούπολης – Θρακικού Πελάγους
Του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη
Η 30η Ιουνίου 1870 είναι μια ιστορική ημερομηνία για την πόλη της Αλεξανδρούπολης. Ουσιαστικά θεωρείται η ημέρα αυτή ως η αφετηρία της δημιουργίας της Αλεξανδρούπολης αφού την τριακοστή (30η) Ιουνίου του 1870,(πριν από 150 ακριβώς χρόνια από σήμερα), αποφασίσθηκε ο τόπος αυτός, έρημος, αλίμενος και απροσπέραστος μέχρι την ημερομηνία αυτή, να είναι το καταληκτικό σημείο της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανουπόλεως – Θρακικού Πέλαγους. Είναι δηλαδή η γενέθλιος ημέρα ίδρυσης αυτής της πόλης.
Για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους.
Μέχρι το 1870 η εξαγωγή των προϊόντων της πλούσιας ενδοχώρας της Θράκης (σιτηρά, κουκούλια, μαλλιά, δέρματα, ζωοτροφές κ.λ.π.) γινότανε από το λιμάνι της Ραιδεστού, που απείχε 24 ώρες από την Αδριανούπολη και πολύ περισσότερες από την Κωνσταντινούπολη. Το καλοκαίρι, όταν τα νερά του ποταμού Έβρου το επέτρεπαν, η μεταφορά γινότανε και με σχεδίες, παρά τους μεγάλους κινδύνους αβαριών, μέχρι τις εκβολές του ποταμού Έβρου και από εκεί, δια του λιμένος της Αίνου, με καράβια στο τελικό προορισμό τους. Το ίδιο συνέβαινε και με την εισαγωγή των προϊόντων μέσω της Κωνσταντινουπόλεως και της Ραιδεστού και από εκεί, δια ξηράς, στην ενδοχώρα.
Έτσι αποφασίσθηκε να ενωθεί η Αδριανούπολη με το Θρακικό Πέλαγος σιδηροδρομικώς για την διευκόλυνση διεξαγωγής του εμπορίου εισαγωγής και εξαγωγής προϊόντων.. Για την υλοποίηση του πιο πάνω σχεδίου υπογράφηκε στις 17 Απριλίου 1869 μεταξύ του Οθωμανικού κράτους και του Αυστριακού στη καταγωγή Βαρόνου Χερς, σύμβαση κατασκευής του έργου αυτού, σε αντικατάσταση μιας εταιρίας γαλλοβέλγων που είχε συμφωνήσει προηγουμένως με το Οθωμανικό κράτος.
Οι μηχανικοί του Βαρόνου Χιρς κατά την επίσκεψή τους στην Αίνο, διαπίστωσαν ότι στο λιμάνι της συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες φερτών από τον ποταμό Έβρου, και θα χρειαζότανε συνεχείς εμβαθύνσεις του λιμανιού της, αλλά και ότι σε μελλοντική σύνδεση της σιδηροδρομικής αυτής γραμμής με την Θεσσαλονίκη, που είχε ήδη αποφασίσει η Υψηλή Πύλη, θα ήταν πολύ δύσκολη και δαπανηρή η διέλευση της σιδηροδρομικής γραμμής δια μέσου του Δέλτα του ποταμό Έβρου. Κατόπιν αυτού, εισηγήθηκαν στον Σουλτάνο να μεταφερθεί η κατάληξη της κεφαλής της σιδηροδρομικής Γραμμής Αδριανούπολης – Θρακικού Πελάγους στην ακτή δυτικά των εκβολών του Έβρου, στην δασώδη, έρημο και αλίμενο τότε περιοχή που ήταν γνωστή ως Δεδέαγατς.
Έτσι, στις 30 Ιουνίου 1870 αποφασίστηκε οριστικά το καταληκτικό σημείο της γραμμής αυτής (Αδριανούπολη προς το Αιγαίο Πέλαγος) να είναι η τοποθεσία του «Δεδέαγατς» και όχι η Αίνος, το μέχρι τότε υπάρχον γνωστό από παλιά λιμάνι, στην περιοχή εκείνη του Θρακικού Πελάγους και υπογράφηκε η τροποποιητική σύμβαση που προέβλεπε την αλλαγή του σημείου τερματισμού της σιδηροδρομικής αυτής γραμμής. Ακολούθησαν οι σχετικές μελέτες και ένα χρόνο αργότερα (τον Ιούνιο του 1871) άρχισε η υλοποίηση του έργου με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής συγχρόνως από Αδριανούπολη και Δεδέαγατς, με εργατοτεχνικό προσωπικό που μετέφεραν από το Μους της Αρμενίας.
Και τελικά, τον Ιούνιο του 1872 αποπερατώθηκε το έργο και εγκαινιάσθηκε η λειτουργία αυτής της σιδηροδρομικής γραμμής.
Συνεπώς, η απόφαση της 30ης Ιουνίου του 1870 να οριστεί η περιοχή του Δεδέαγατς ως τερματικός σταθμός της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανούπολης – Θρακικό Πέλαγος είναι η αφετηρία της ίδρυσης αυτής της πόλης. Άλλωστε, αυτό αναφέρεται και σε επίσημο έγγραφο του Προξένου μας στην Αδριανούπολη Κ. Βατικιώτη προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος την 28η Ιανουαρίου 1875. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Το Δεδεαγάτσιον έρημος το πριν ως απροσπέλαστος παραλία κείμενον επί της κατά την Μεσόγειον Θρακικής παραλίας μεταξύ Πόρτο –Λάγου και Αίνου, κατέστη γνωστόν αφ΄ ης οι μελετήσαντες και αναλαβόντες την κατασκευήν εν αυτώ την κεφαλήν των Θρακικών και Βουλγαρικών σιδηροδρόμων, ανοίγοντες ούτω νέαν άμεσον και πλησιεστέραν μετά της Ευρώπης συγκοινωνίαν εν τη Μεσογείω διευκολύνουσαν την τε εισαγωγήν και προϊόντων και προπάντων την εξαγωγήν των μερών τούτων…».
Στην απόφαση αυτή αντέδρασαν έντονα οι κάτοικοι της Αίνου με σειρά από αναφορές – διαμαρτυρίες προς τον Σουλτάνο, όπως προκύπτει από διάφορα δημοσιεύματα στην εφημερίδα της Κωνσταντινουπόλεως «Νεολόγος» της εποχής εκείνης. Ενδεικτικά αναφέρουμε απόσπασμα από την από 29 Απριλίου 1872 μακροσκελεστάτη επιστολή των κατοίκων της Αίνου όπου μεταξύ άλλων αναφέρουν: «….είναι θέσις τις (το Δεδέ αγάτς) εξ αμνημονεύτων χρόνων έρημος, ακατοίκητος, ελαχίστης περιμέτρου, ελωδεστάτη και βάλτος καθ΄ όλην την κυριολεκτικήν σημασίαν της λέξεως…».
Η ανάπτυξης αυτής της νέας πόλης είναι τόσο ραγδαία, που ο ως άνω Πρόξενός μας στην Αδριανούπολη στην ίδια αναφορά του (δυόμιση περίπου χρόνια από την έναρξη λειτουργίας του σιδηροδρόμου) αναφέρει: «…Δια τούτο συρρέουν και συνοικίζονται εν Δεδεαγατσίω πάσης εθνικότητος άνθρωποι, ιδίως δε Έλληνες παντοία μετερχόμενοι επιτηδεύματα, και η πρώην έρημος αυτή παραλία θέλει μεταβληθεί εις πόλιν ευθύς ως δοθή η άδεια να οικοδομώσιν οι εγκαθιστάμενοι οικίας και αποθήκας…». Και λίγο παρακάτω στην ίδια αναφορά σημειώνει: «…Εν Δεδεαγατσίω συνέχτη ήδη Αυστριακόν Προξενικόν Πρακτορείον και μετηνέχθη εις αυτό η έδρα του εν Αίνω Προξενικού Πρακτορείου της Γαλλίας, οσονούπω δε εγκαθιδρεύεται Προξενικόν Πρακτορείον της Ιταλίας….».
Συνεπώς η 30η Ιουνίου 1870,δηλαδή η ημέρα κατά την οποία αποφασίστηκε οριστικά να αποτελεί η τοποθεσία «Δεδέαγατς» το σημείο που θα κατέληγε η σιδηροδρομική γραμμή Αδριανούπολης – Θρακικού πελάγους, αποτελεί την αφετηρία ίδρυσης αυτής της πόλης.
Και κατά ευτυχή συγκυρία η φετινή χρονιά αποτελεί διπλή επέτειο για τη πόλη: Στις 14 Μαΐου 2020 είχαμε την επέτειο των 100 χρόνων από την απελευθέρωση και ενσωμάτωσή της στον Εθνικό κορμό και σήμερα, 30 Ιουνίου 2020, την επέτειο των 150ων γενεθλίων ίδρυσης της πόλις.
Έτσι μπορούμε σήμερα να της ευχηθούμε: «Αλεξανδρούπολη Χρόνια Πολλά. Να ζήσεις, να μεγαλουργήσεις και να συνεχίσεις στους αιώνες των αιώνων να είσαι η γαλάζια βασίλισσα του Θρακικού Πελάγους. Και ας έχουν ξεχάσει να σου ευχηθούν οι Άρχοντες και οι αρχόμενοι, οι ειδήμονες και οι μη αυτής της πόλης. Ίσως να φταίει ο …κορωνοϊός που ταλαιπωρεί τη χώρα μας και τους αναγκάζει περί άλλων να .…τυρβάζουν!».