Το μέλλον είναι αιχμάλωτο του παρελθόντος. Είναι θα λέγαμε η σκιά που προσπαθούμε να φωτίσουμε αναζητώντας πολλές φορές την συχνά άβολη, αλλά πάντοτε λυτρωτική αλήθεια μέσα στην πορεία της σκέψης και του στοχασμού. Μία τέτοια περίπτωση είναι και ο Σωκράτης ή θα λέγαμε καλύτερα ο Σωκράτης του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα.
Το 409 π.Χ. ο Πλάτωνας, μόλις είκοσι ετών, συναντάει για πρώτη φορά τον Σωκράτη, αυτό θ’ αποτελέσει γι’ αυτόν ένα, θα λέγαμε, μεταίχμιο, γιατί τότε θα κάψει τα ποιήματά του, καθώς και τα θεατρικά του έργα και θ’ ασχοληθεί αποκλειστικά με τη φιλοσοφία. Ο Σωκράτης θα πεθάνει δέκα χρόνια αργότερα το 399 π.Χ., όμως η σχέση του Πλάτωνα με το δάσκαλό του τον συντάραξε τόσο πολύ που τον ακολουθούσε σε όλη του τη ζωή.
Βέβαια είναι απορίας άξιον πως ο Πλάτωνας δεν είχε συναντήσει τον Σωκράτη πριν τα είκοσι χρόνια του; Ο Σωκράτης είναι είδη ένα πρόσωπο γνωστό στην πόλη της Αθήνας (όπως ένα πρόσωπο γνωστό της δημόσιας τηλεόρασης θα λέγαμε σήμερα και παρόλα αυτά ο Πλάτωνας δεν τον έχει συναντήσει ακόμη).
Ο επόμενος μας σταθμός λοιπόν είναι το 399 π.Χ., την χρονιά που πεθαίνει ο Σωκράτης.
Η καταστρεπτική έκβαση του πελοποννησιακού πολέμου, η πτώση του δημοκρατικού καθεστώτος και η κυβέρνηση των Τριάκοντα τυράννων, όπου ο βασικός συντελεστής, ο Χαρμίδης, είναι μαθητής του Σωκράτη και θείος της Μητέρας του Πλάτωνα, της Περικτιόνης, καθώς και ο επίσης ξάδερφος της Μητέρας του Πλάτωνα, Κριτίας, ο κορυφαίος από τους Τριάκοντα τυράννους, είναι και αυτός μαθητής του Σωκράτη, είναι η αιτία όπου όλοι περιμένουν με κομμένη την ανάσα να ξεσπάσει η οργή, όταν στην Αθήνα επανέρχεται η Δημοκρατία. Τα κακά νέα δεν αργούν να ‘ρθουν. Ο Σωκράτης, που είναι εύκολος στόχος, παίρνει γραφή από τον Μέλητο, τον Άνυτο και τον Λύκον ότι διαφθείρει τους νέους και ότι εισάγει κενά δαιμόνια.
Ο Σωκράτης αναφερόταν συχνά σε αυτό το περίφημο δαιμόνιο, μία εσωτερική φωνή που πάντα τον απέτρεπε από το να πράξει κάτι, αλλά ποτέ δεν τον προέτρεπε και έτσι οι κατήγοροι του το χρησιμοποίησαν για να ενισχύσουν την κατηγορία της ασέβειας.
Η Σωκρατική αλογόμυγα όμως δεν φάνηκε να ενοχλεί και να ερεθίζει τους πολίτες, κυρίως όταν αυτοί το χρειαζόταν το 411 και το 404 π.Χ. με την κατάλυση της Δημοκρατίας. Παρ’ όλα αυτά ο Σωκράτης έβαζε τις βάσεις του ορθολογισμού και της διαλεκτικής, δια της μαιευτικής μεθόδου, όμως πάνω απ’ όλα θεωρείτο για τους αθηναίους ολιγαρχικός, όπως και ο Πλάτωνας.
Βεβαίως ο Πλάτωνας από τη νεανική του ηλικία, επειδή καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, φιλοδοξούσε ενεργό ανάμιξη στην πολιτική «Επιστολή Ζ’, 325». Η ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος και η εγκατάσταση των Τριάκοντα Τυράννων στην Αθήνα, πέραν του ότι έφεραν στην εξουσία τους δύο συγγενείς του, παράλληλα άνοιγαν τον δρόμο για την ενεργό ανάμιξή του στον δημόσιο βίο «Επιστολή Ζ’, 324».
Για να ξαναπάμε όμως στο Σωκράτη, πριν την πτώση των τριάκοντα, το 403 π.Χ., αρνείται να συλλάβει στην Σαλαμίνα τον Λεόντειο που είναι δημοκρατικός (οι αστυνομικοί ήταν δούλοι, έπρεπε να συνοδεύονται από αθηναίο πολίτη και αυτό, αν και μπορούσαν να το κάνουν οι ίδιοι οι τριάκοντα με τους παλικαράδες τους, το ανέθεσαν στο Σωκράτη, θέλοντας έτσι να αναμιγνύουν όλο και περισσότερους στα εγκλήματά τους).
Οι τριάκοντα πέφτουν πριν προλάβουν να τον καταδικάσουν πρώτοι γι’ αυτή του την άρνηση. Οπότε έρχεται η Δημοκρατία, όπου τον θεωρούν και αυτοί, εν μέρει, υπεύθυνο, διότι είχε μαθητές του τον Κριτία και τον Χαρμίδη, τους πρωτεργάτες της αριστοκρατικής φατρίας, οι οποίοι ευθύνονταν για το θάνατο εκατοντάδων συμπολιτών τους. Οι πηγές αναφέρουν ότι, μέσα σ’ ένα διάστημα περίπου οκτώ μηνών, τα θύματα αυτής της πλέον στυγνής και αιματηρής τυραννίας έφταναν τους 1500 εκτελεσθέντες, ενώ περίπου 5 χιλιάδες διέφυγαν σε γειτονικές περιοχές για να γλιτώσουν.
Αυτό η Αθήνα δεν το ανέχτηκε. Γι’ αυτό πέραν των άλλων κατηγοριών, αυτός ήτανε και ο βασικός λόγος για το θάνατο του. Η καταδίκη του ήταν μία πράξη καθαρά πολιτική και τα βαθύτερα αίτιά της δεν οφείλονταν στις προσχηματικές κατηγορίες ασέβειας. Εξάλλου στην δημοκρατική Αθήνα ουδέποτε υπήρξαν ιερατικά δικαστήρια όπως στον θεοκρατούμενο Μεσαίωνα.
Υ.Γ. Όσο για τους τυράννους, κανείς δεν γλίτωσε…