O Σαίξπηρ «δεν ήταν μιας εποχής, αλλά όλων των εποχών!» θα πει ο Μπεν Τζόνσον. Άγγλος δραματικός και λυρικός ποιητής, θεωρούμενος ως ο σημαντικότερος δραματουργός της Ελισαβετιανής περιόδου, ύστερα από τον Σαίξπηρ.
Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ γεννήθηκε στο χωριό Στράτφορντ (Απρίλιος 1564 – 3 Μαΐου 1616). Δεν είναι γνωστό βέβαια πότε ακριβώς άρχισε να γράφει, αλλά βιογράφοι θεωρούν ότι η καριέρα του πρέπει να άρχισε μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1580.
Η πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα υπήρξε η πιο γόνιμη για τον Σαίξπηρ, καθώς χαρακτηρίζεται ως η πιο αξιόλογη της συγγραφικής του παραγωγής. Στη διάρκειά της συνέγραψε τις μεγάλες τραγωδίες του Άμλετ, Βασιλιάς Ληρ, Οθέλλος, Μάκβεθ.
Βεβαίως ο Σαίξπηρ δεν θεωρείται μόνο ως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα, αλλά και ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως.
Ο Φρόυντ, θεωρεί τον Σαίξπηρ μία αληθινή ιδιοφυία, που καταφέρνει να διεισδύει στα έργα του στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής.
Έτσι στα 1900, θα ασχοληθεί ενδελεχώς με τον Άμλετ στο βιβλίο του «Η Ερμηνεία των Ονείρων» σαν να ήταν ένα πρόσωπο υπαρκτό. Το ψυχαναλυτικό προφίλ που φτιάχνει ο Φρόιντ για το χαρακτήρα του Άμλετ υποδηλώνει ότι είχε μια αφύσικη αγάπη για τη μητέρα του Γερτρούδη, Βασίλισσα της Δανίας. Αυτή η ιδέα συμπίπτει με το γεγονός της αδυναμίας του να αγαπήσει την Οφηλία.
Η Οφηλία όταν ο Άμλετ την απορρίπτει, αρχικά οδηγείται στην τρέλα και τέλος στην αυτοκτονία.
Μάλιστα μία από τις πιο γνωστές και εκθαμβωτικές απεικονίσεις της Σαιξπηρικής ηρωίδας είναι ο πίνακας του ζωγράφου Τζον Έβερετ Μιλέ. Ο Μιλέ χρησιμοποίησε ένα πραγματικό μοντέλο για την Οφηλία, την Ελίζαμπεθ «Λίζι» Σίντολ. Στην προσπάθεια του μάλιστα να κρατάει ζεστό το νερό της μπανιέρας, το οποίο απεικόνιζε την λίμνη στην οποία πνίγηκε η Οφηλία, η Ελίζαμπεθ αρρώστησε με πνευμονία η οποία την ακολουθούσε μέχρι τον πρόωρο θάνατό της σε ηλικία 32 ετών.
Ο Άμλετ, ο ήρωας της διάσημης ομώνυμης τραγωδίας, πιθανότατα έχει συζητηθεί περισσότερο από κάθε άλλο σαιξπηρικό χαρακτήρα, όπου θέτει καίρια ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, ειδικά για τον περίφημο μονόλογό του «Να ζει κανείς ή να μη ζει, ιδού η απορία».
Στο σπουδαίο έργο του Άμλετ παρακολουθούμε την αντινομία «ηθικότητα -ποταπότητα και συμφέρον» να εκτυλίσσεται ως θεατρική πράξη, με πρωταγωνιστές τα πρόσωπα της αυλής της Ελσινόρης.
Ας προσπαθήσουμε όμως να ξετυλίξουμε το νήμα αυτής της εξαίσιας σε δράση και εσωτερικές συγκρούσεις ιστορίας από την αρχή:
Ο βασιλιάς της Δανίας (πατέρας τού Άμλετ) σ’ έναν νικηφόρο πόλεμο, σκοτώνει τον βασιλιά της Νορβηγίας. Ενώ ο Φόρτινμπρας, ο γιος του βασιλιά της Νορβηγίας, ετοιμάζεται για έναν νέο πόλεμο.
Ο πατέρας του Άμλετ δολοφονείται από τον αδερφό του Κλαύδιο, ο οποίος παντρεύεται την γυναίκα του σφετεριζόμενος το θρόνο. Το φάντασμα του νεκρού του πατέρα αποκαλύπτει στον Άμλετ την αλήθεια.
«Πρέπει να ξέρεις. Ότι το φίδι πού δάγκασε τον πατέρα σου
Πήρε μετά, και φόρεσε το στέμμα του…»
Ο Άμλετ αισθάνεται οργισμένος με την υφαρπαγή του θρόνου από τον θείου του, είναι όμως και βαθειά δυσαρεστημένος από την απόφαση της μητέρας του, Γερτρούδης, να ενδώσει ερωτικά με τον αδερφό του άντρα της και μάλιστα σε διάστημα ενός μόνο μήνα από τον θάνατό του.
«Δεν είχε κλείσει μήνας
Δεν είχαν φύγει ακόμα τα χώματα από το πέλμα της…
Έγινε γυναίκα του αδελφού του…»
Η υπόθεση της τραγωδίας αρχίζει να ξετυλίγει τα πέπλα της. Έτσι ο Άμλετ σχεδιάζει να αποκαλύψει την ενοχή του Κλαύδιου παριστάνοντας τον τρελό.
Ο Πολώνιος παρακολουθώντας τις κινήσεις του παρατηρεί ότι τα αίτια της τρέλας του δεν οφείλονταν στην αγάπη του για την Οφηλία όπως νόμιζε, η οποία τυγχάνει να είναι κόρη του, καθώς ο Άμλετ δεν ανταποκρίνεται στην αγάπη της.
Στην προσπάθειά του να αποκαλυφθεί ο θείος του σχεδιάζει να ανεβάσει μία παράσταση που θα παρουσιάζει το φόνο του πατέρα του, υφαίνοντας με αυτό τον τρόπο τον ιστό που θα πιάσει τον Κλαύδιο. Κατά τη διάρκεια του έργου, ο Κλαύδιος αποχωρεί. Ο Άμλετ τον βρίσκει να προσεύχεται και αποφασίζει να μην τον σκοτώσει εκείνη τη στιγμή, θεωρώντας ότι έτσι ο Κλαύδιος θα πάει στον παράδεισο.
Ο Άμλετ πηγαίνει να συναντήσει την μητέρα του, ακούγοντας όμως ένα θόρυβο πίσω από μια κουρτίνα τείνει το σπαθί του και κατά λάθος σκοτώνει τον Πολώνιο. Από την άλλη, η Οφηλία γεμάτη θλίψη τρελαίνεται και πνίγεται σε ένα ποτάμι. Η δυσάρεστη εξέλιξη των γεγονότων θα μεταβάλλει τον Άμλετ σ’ ένα ον τραγικό, υποταγμένο στις νέες δραματικές εξελίξεις που έρχονται.
Ο Λαέρτης, γιος του Πολώνιου κι αδερφός της Οφηλίας επιστρέφει από τη Γαλλία γεμάτος οργή.
Ο Κλαύδιος εκμεταλλεύεται την οργή του Λαέρτη προς τον Άμλετ και τους προτείνει να μονομαχήσουν. Η μάχη όμως είναι στημένη: το σπαθί του Λαέρτη έχει δηλητήριο, όπως και το κρασί στο ποτήρι του Άμλετ. Κατά τη διάρκεια της μάχης, η Γερτρούδη πίνει από το δηλητηριασμένο κρασί και πεθαίνει.
Ο Λαέρτης τραυματίζει τον Άμλετ, αλλά τραυματίζεται και ο ίδιος βαριά. Προτού ξεψυχήσει, αποκαλύπτει το σχέδιο δολοφονίας του Κλαύδιου εναντίον του Άμλετ. Ο Άμλετ, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, από το δηλητήριο, καταφέρνει να σκοτώσει τον Κλαύδιο. Στη σκηνή καταφθάνει ο Φόρτινμπρας, ο Νορβηγός φιλόδοξος πρίγκιπας που έρχεται εναντίον της Δανίας με το στρατό του. Ο Οράτιος, έμπιστος φίλος του Άμλετ αφηγείται όσα έχουν συμβεί κι ο Φόρτινμπρας διατάζει να αποδοθούν τιμές στο νεκρό Άμλετ.
Βεβαίως ο παραλληλισμός του Άμλετ με τον Ορέστη, γίνεται αρχικά φανερός, εφόσον και οι δύο θέλουν να εκδικηθούν το θάνατο τους πατέρα τους. Παρ’ όλα αυτά ο φόνος της Κλυταιμνήστρας είναι προαποφασισμένος από τον ίδιο τον Απόλλωνα, από την παγκόσμια τάξη, ενώ στον Άμλετ η θεϊκή τάξη κατέρχεται και αποκαλύπτεται στο επίπεδο της προσωπικής συνείδησης μέσα από το φάντασμα του Πατέρα.
Οι θάνατοι στο τέλος της τραγωδίας θα λέγαμε ξεπλένουν την κοινωνική σαπίλα που επικρατεί στο βασίλειο της Δανιμαρκίας αφήνοντας μία ερώτηση να πλανάτε μέσα από τα λόγια του Άμλετ:
Να ζεις. Να αντέχεις σωπαίνοντας μια μοίρα που σε ταπεινώνει ή να μη ζεις; Αυτή είναι η ερώτηση.
Ξηρίδου
τα αποσπάσματα από ποια μετάφραση προέρχονται?
Γιώργος Αναγνωστόπουλος
Καλησπέρα ΑΜΛΕΤ (μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς), – εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Ανδρεας
Η παράσταση υπάρχει στο διαδίκτυο ,το θέατρο στο ραδιόφωνο με Δ.Χορν και Ε.Λαμπετη..
Γιώργος Αναγνωστόπουλος
Πολύ σωστά το ’54 από το θίασο Λαμπέτη, Χορν, Παπα. Γνωστός και ως θίασος των άστρων. https://www.youtube.com/watch?v=-mSCF1l3_is
Agapi
πολλοί φόνοι ρε παιδάκι μου, σαλταρισμένοι όλοι τους…