[mks_dropcap style=”letter” size=”78″ bg_color=”#ffffff” txt_color=”#000000″]Ο[/mks_dropcap]Πλούταρχος θεωρείται ότι γεννήθηκε περίπου το 45 μ.Χ. στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας, την οποία αγαπούσε ιδιαίτερα και στην οποία επέστρεφε πάντοτε μετά από τα ταξίδια του στη Μεσόγειο και τη Ρώμη. Πιθανότατα πέθανε το 120 μ.Χ. στους Δελφούς, όπου λέγεται ότι είχε μυηθεί στα μυστήρια του Μαντείου ως πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Μάλιστα λέγεται ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε αποσυρθεί στου Δελφούς για να αφιερωθεί στα ιερατικά του καθήκοντα.
Από τα ηθικά του τη μεγαλύτερη επιτυχία την είχε η πραγματεία του «Περί παίδων αγωγής». Στο έργο αυτό, το οποίο είχε μεγάλη απήχηση στη Δύση. κατά την περίοδο της Αναγέννησης, ο Πλούταρχος μας δίνει συμβουλές για την σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών.
Ο συγγραφέας τονίζει με έμφαση την αξία της παίδευσης, του παιδέματος θα λέγαμε της ψυχής για την ανάπτυξη των αρετών των παιδιών. Εξάλλου η λέξη «παιδεία» είναι παράγωγο του αρχαίου ρήματος «παιδεύω» που στην αρχαιότητα αναφερόταν κυρίως στη νοητική και ψυχική καλλιέργεια του παιδιού. Καθώς και της μόρφωσης, δηλαδή της μορφής που θα πάρουν τα παιδιά ώστε αργότερα, κατά την διάρκεια της εφηβείας τους, να οδηγηθούν, με την βοήθεια της φιλοσοφίας από ενάρετους δασκάλους, οι οποίοι θα εμπνέουν και θα γεννούν την τάση της μίμησης στους μαθητές τους, στην ενάρετη ζωή και όχι στο βούρκο μίας άστατης καθημερινής συνήθειας που θα τους καταστήσει δούλους αρνητικών έξεων.
Αυτή τη μεταμόρφωση της μορφής σε κάτι άλλο, σε κάτι ανώτερο από αυτό που είναι ή την παραμόρφωση της, λόγο ύβρεως, σε κάτι κατώτερο, την συναντάμε συχνά στην αρχαία Ελληνική μυθολογία με διάφορες παραλλαγές, όπως η μεταμόρφωση του Άδωνη, με τη βοήθεια της Αφροδίτης, σε ανεμώνη ή τη μεταμόρφωση του Παίωνα, ο οποίος με τη βοήθεια του Δία, προκειμένου να τον γλυτώσει από την οργή του Ασκληπιού, τον μεταμόρφωσε σε λουλούδι Παιώνια. Σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς οι σπόροι της παιώνιας χρησιμοποιούνταν για τις εγκύους κατά τον τοκετό.
Ας μην ξεχνάμε όμως και περιπτώσεις παραμόρφωσης, όπως η Ηχώ, η οποία προσπάθησε να ξεγελάσει την Ήρα απασχολώντας την με την ακατάπαυστη ομιλία της. προκειμένου να μην αντιλήφθη τις απιστίες του Δία. Όταν όμως η θεά ανακάλυψε την απάτη της, τιμώρησε την Ηχώ να μιλά μόνο με την φωνή κάποιου άλλου.
Εξάλλου στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούμε λέξεις για να καταδείξουμε περιπτώσεις μεταμορφώσεων ή παραμορφώσεων της εικόνας μας ή της εικόνας των άλλων, οι οποίες αποτυπώνουν κυρίως τις συμπεριφορές μας. Λέμε για παράδειγμα ότι αυτός τρώει σαν γουρούνι ή κάποιος λόγω της εικόνας του μοιάζει με άγγελο ή με διάβολο.
Ο Πλούταρχος έχοντας υπόψη του τα στάδια εξέλιξης στην αγωγή των παιδιών, ως προς την διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και την ανάπτυξη του ήθους τους, καθώς και τις βαθμίδες μεταμόρφωσής ή παραμόρφωσής τους κατά την ενηλικίωση, όπως ο γύψος αποτελεί την πρώτη ύλη στη δημιουργική φαντασία ενός γλύπτη, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη συμπεριφορά των γονέων.
Στο έργο του προτρέπει τους γονείς να καθοδηγούν τα παιδιά με συμβουλές και με κατάλληλα λόγια κι όχι, με κακοποιήσεις και ξυλοδαρμούς γιατί αυτά δεν ταιριάζουν σε ελεύθερους ανθρώπους.
Μάλιστα παροτρύνει τους γονείς να δίνουν χρόνο στα παιδιά τους ν’ αναπαύονται από την αδιάκοπη μάθηση και να μη ξεχνάνε πως η ζωή μοιράζεται ανάμεσα στη δράση και την ανάπαυση. Γι’ αυτό και τα παιδιά που πιέζονται να πρωτεύουν σε όλα καταλήγουν ν’ απηυδήσουν και χάνουν την όρεξη για μάθηση. Από την άλλη αποτρέπει τους γονείς ν’ απευθύνονται στα παιδιά τους με πολλά εγκώμια, διότι έτσι περηφανεύονται, ξιπάζονται κι αποβλακώνονται. Ενώ παράλληλα χρησιμοποιώντας μία ρήση του Δημόκριτου που έλεγε πως «ο λόγος είναι σκιά του έργου» τους ωθεί ν’ αποτρέπουν τα παιδιά τους από αισχρολογίες, μαθαίνοντας τα να χρησιμοποιούν την διαλεκτική και όχι την απόλυτη και μονοκόμματη σκέψη, η οποία είναι αντικοινωνική και βλαβερή, καθώς φανερώνει σημάδι ακαλαισθησίας και γρήγορα γίνεται βαρετή και ανυπόφορη.
Πολλοί γονείς άλλωστε, μας λέει ο Πλούταρχος, ενώ νοιάζονται για τις κτήσεις τους, για τους γιούς τους, που σε αυτούς θα απομείνουν τα υλικά αποκτήματα τους, δεν ενδιαφέρονται καθόλου και η συμπεριφορά τους δεν είναι η πρέπουσα. Μάλιστα τονίζει πως πολλοί πατέρες φτάνουν στο σημείο να αγαπούν πολύ τα χρήματα και ταυτόχρονα να μισούν τα παιδιά τους, ώστε, προκειμένου να μη δώσουν μεγαλύτερο μισθό παίρνουν για δασκάλους των παιδιών τους ανθρώπους παντελώς άτιμους, επιδιώκοντας την φτηνή αμάθεια. Γι’ αυτό, συνεχίζοντας, και ο Αρίστιππος όχι άκομψα, αλλά πολύ αστεία, διακωμώδησε με τα λόγια του ένα πατέρα χωρίς μυαλό και λογική. Όταν λοιπόν κάποιος τον ρώτησε πόσα ζητά για μισθό για να εκπαιδεύσει το παιδί του, του είπε: χίλιες δραχμές. Όταν λοιπόν ο άλλος είπε: Ηρακλή μου πάρα πολλά ζητάς, με χίλια μπορώ να αγοράσω ένα δούλο, του απάντησε: Τότε λοιπόν δύο δούλους θα έχεις και τον γιο σου και αυτόν που θ’ αγοράσεις.
Βέβαια η παιδεία των αρχαίων στην πλήρη μορφή της υπήρξε προνόμιο κυρίως των εύπορων τάξεων, κάτι που αδιάκριτα συμβαίνει και στην εποχή μας με συγκαλυμμένο ή απροκάλυπτο τρόπο. Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο οι πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν δούλους μορφωμένους, κυρίως Έλληνες, που τους χρησιμοποιούσαν για την αγωγή των παιδιών τους, ενώ στους αυτοκράτορες κυριαρχούσε κυρίως η αντίληψη -για να κρατούν ικανοποιημένους τους φτωχούς- της προσφοράς των δωρεάν γευμάτων, καθώς και της διασκέδασης, δηλαδή «άρτος και θεάματα» φράση που έμεινε ως τις μέρες μας. Ωστόσο, είναι φανερό πως ο στόχος της ελληνικής εκπαίδευσης στην αρχαιότητα, θεωρητικά και πρακτικά, ήταν η παραγωγή του καλύτερου δυνατού πολίτη και όχι ο πλουτισμός ή η ανέλιξη στα διάφορα πολιτικά και οικονομικά κλιμάκια εξουσίας, που ως επί το πλείστον συμβαίνει στην εποχή μας.
Ας αναλογιστούμε λοιπόν σήμερα πόσο απέχουμε από τα διδάγματα του Πλούταρχου, γιατί το σίγουρο είναι πως πολλοί -γονείς και δάσκαλοι- θα είχανε μείνει μετεξεταστέοι ως προς τον τρόπο αγωγής των παιδιών.
Οι άνθρωποι ζούνε μέσα στις αυταπάτες τους, που όμως μπορούν να δικαιολογηθούν αν αναλογιστούμε το ολικό παράλογο αιώνων καταστολής της σκέψης.