Η ποίηση του Καβάφη επηρεασμένη από τους ποιητές της ελληνιστικής περιόδου θεωρείται ένα είδος μετενσάρκωσης της ποίησης της ελληνιστικής εποχής, κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου τυχαίο, μιας και ο Καβάφης έζησε στην Αλεξάνδρεια, την αγαπημένη του πόλη, η οποία κατά τους ελληνιστικούς χρόνους ήταν το κέντρο του αιγυπτιακού ελληνισμού.
Η ποίησή του δεν έχει κοντινούς προγόνους κατά κάποιο τρόπο.
Από πού ξεφυτρώνει;
Ξεφυτρώνει από το πουθενά και παρόλο ότι ο μεγάλος αυτός στοχαστής ποιητής επηρεάζει όλο τον κόσμο, ουσιαστικά είναι αμίμητος και ανεπανάληπτος. Γι’ αυτό ίσος τα πιο γνωστά Καβαφικά της εποχής του ήτανε παρωδίες Καβάφη. Πάνω στα ποιήματα του Καβάφη έχουν γραφεί οι περισσότερες παρωδίες ποιημάτων.
Αυτό όμως τι σημαίνει;
Ότι τα ποιήματά του ήταν πάρα πολύ γνωστά, ποτέ δεν μπορείς να γράψεις παρωδία για κάτι που αγνοείται.
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος εξέδωσε ένα έργο, με τον τίτλο Παρωδίες καβαφικών ποιημάτων (εκδόσεις Πατάκη) αποτελείται από 170 ελληνικές (γιατί υπάρχουν και ξενόγλωσσες) παρωδίες που εμφανίστηκαν σε χρονικό διάστημα ογδόντα ετών (1917-1997) κάτι το οποίο αποδεικνύει την παγκοσμιότητα της ποίησης του.
Ας δούμε όμως μία παρωδία η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή στα 1935.
Καβαφικόν (Εφημερίδα Καθημερινή)
Χωρίς λύπην, χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ
κατέφαγον τα δέκα πέντε εκατομμύρια
και τώρα φευ διαλογίζομαι εγώ
πόσον ευκόλως τα κατέφαγον ως χοιρομήρια.
Α, όταν τα εμοίραζαν πώς να μην το προσέξω·
δεν θα ήτο τόσο δυσχερές εις την διανομή αυτήν να τρέξω
αλλά δεν ήκουσα ποτέ κρότον κλεπτών ή ήχον
κι ανεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από το γεύμα έξω!
[1935] Ξενοφών Κοκκόλης
Ας δούμε όμως και μια παρωδία του Φρέντυ Γερμανού η οποία αναφέρεται στη μη εκλογή του Αβέρωφ, όταν ο Αβέρωφ δεν εκλέγεται
Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας.
Φρέντυ Γερμανός «Απολείπειν ο Θεός Ευάγγελον…»
Σαν έξαφνα ώρα μεσάνυχτα ακουσθεί
αόρατος θίασος να περπατά
μην ξαφνιασθείς ακόμα, θα’ ναι το κόμμα που σ’ αποχαιρετά
Σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος
πες «είμαι τέως».
Έκανες πολλές γκάφες τελευταίως, ομίλησες πολύ
Κι ενόχλησες ακόμα και τον Καραμανλή.
Ήδη ήλθεν η ώρα τα βουνά να πάρεις,
στο λέγει κι ο Τσαλδάρης,
αν πάρεις τα ρουμάνια πάρε μαζί σου και το Νιάνια
κι αν πας κατά την Πρώτη, πάρε μαζί το Βαρβιτσιώτη.
Στην ΕΡΤ δε θα εμφανιστείς ξανά, έχοντας δίπλα το Νανά.
Τα ίδια και τα ίδια πλέον δε θ’ αναμασάς,
υπάρχει και ο Παλαιοκρασσάς.
Εφάγαμε στη μούρη πολλή φωτιά, πολύ τσεκούρι τελευταίως
κι η τηλεόραση άλλο δεν έχει να σε δώσει πια.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
πες «είμαι τέως», ώστε να ησυχάσει και ο Ρωμαίος.
Δια τα εγκόσμια πλέον μη σε μέλλει,
Κοίτα και λίγο το Βαγγέλη.
Το κόμμα βρίσκεται σε κώμα,
μα θα γιάνει εις το μνημόσυνον του Μακρυγιάννη
και αργότερον θα γίνει εντελώς καλά,
εις το Μελιγαλά.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
Φύγε ευθέως πριν αποκάνεις
κι αποχαιρέτα την την ηγεσίαν σου που χάνεις.
Όπως καταλαβαίνεται με την κωμική απομίμηση της καβαφικής ποίησης η παρωδία λειτουργεί συνειρμικά και συνδέεται με όλα αυτά που μας απασχολούν. Η φωνή του ποιητή γίνεται κοινόχρηστος λόγος για καθημερινή συνεννόηση. Ο παραδειγματικός και διδακτικός τόνος του φαίνεται να ταιριάζει πια σε όλες τις εποχές και σε όλα τα περιστατικά, κυρίως τα δημόσια. Ακόμη και η απλή χρήση Καβαφικών στίχων, χωρίς την παραμόρφωση της παρωδίας, ανακινεί και επιτυγχάνει αντιστοιχίες του παρελθόντος με το παρόν. Φέρνω μόνο ένα παράδειγμα: Όταν το 1964 τελούνται στην Αθήνα οι γάμοι της τότε πριγκίπισσας Σοφίας με τον τότε διάδοχο του ισπανικού θρόνου Χουάν Κάρλος, εφημερίδες δημοσιεύουν χωρίς κανένα σχόλιο το ποίημα «Αλεξανδρινοί βασιλείς».
Ο Καβάφης μιλάει μία γλώσσα αλεξανδρινή και γι’ αυτό οι παρωδίες πάνω στην ποίησή του μόνο κωμική μίμηση μπορούν να δημιουργήσουν και όχι την υπέρβασή της. Κάτι το οποίο πιστεύουμε γνώριζαν πολύ καλά όσοι προσπάθησαν να τη μιμηθούν. Εξάλλου όποιοι προσπαθήσουν να το πράξουν χωρίς συναίσθηση του μεγέθους ενός τέτοιου ποιητή, δηλαδή χωρίς διάθεση περιπαικτική και ευτράπελη, μάλλον θα μοιάζουν περισσότερο με τους «Βαρβάρους» που έρχονται από κάποια ακαθόριστα σύνορα (φυσικά η ψυχολογικά) όπως στο γνωστό του ποίημα.