Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Κυριάκος Σιμόπουλος στο πολύκροτο έργο του «Διανοούμενοι και καλλιτέχνες ευτελείς δούλοι της εξουσίας» θα επισημάνει πως η κλασική περίοδος του ελληνικού πολιτισμού και το πολίτευμα της άμεσης δημοκρατίας θα είχαν αλλάξει την πορεία της ανθρωπότητας θεμελιώνοντας σε οικουμενική κλίμακα την ειρήνη, την ισότητα, την αλληλεγγύη των λαών και τη δικαιοσύνη αν δε μεσολαβούσαν οι κατακτητικές βλέψεις της μακεδονικής δυναστείας και κυρίως η διαφθορά διανοούμενων του ελληνικού χώρου.
Ο Αθηναίος συγγραφέας, ιστορικός και μαθητής του Σωκράτη, Ξενοφών (430 π.Χ. – 355 π.Χ.) συγκαταλέγεται μεταξύ των διανοούμενων της αρχαιότητας που υπονόμευσαν το πολίτευμα της άμεσης δημοκρατίας με διαβρωτικές συνέπειες συνεργαζόμενος με μοναρχικά καθεστώτα.
Εχθρός της αθηναϊκής δημοκρατίας ο Ξενοφών αναφέρεται καταφρονητικά στην εκκλησία του δήμου. Στις λαϊκές συνελεύσεις της εκκλησίας αναφερόμενος ειρωνικά προς το λαό γράφει στα απομνημονεύματά του πως συμμετέχουν υφαντές, παπουτσήδες, χτίστες, σιδεράδες, σκαφτιάδες και πραματευτές.
«Πότερον γάρ τους γναφεις αυτών ή τους σκυτεις ή τους τέκτονας ή τους χαλκεις ή τους γεωργούς ή τους έμπορους ή τους έν τη άγορα μεταβαλλόμενους και φροντίζοντας ότι έλάττονος πριάμενοι Πλείονος άποδώνται αίσχύνει; Έκ γάρ τούτων άπάντων ή έκκλησία συνίσταται.» δηλαδή:
«Διότι ποίους άπ’ αυτούς τους υφαντάς ή τους υποδηματοποιούς ή τους κτίστας ή τους χαλκείς ή τους γεωργούς ή τους έμπορους ή εκείνους, οι όποιοι εις την αγοράν μεταπωλούν και φροντίζουν, αφού αγοράσουν ένα πράγμα όσον το δυνατόν εις μικροτέραν τιμήν, να το πωλήσουν εις μεγαλυτέραν, έντρέπεσαι; Διότι απ’ όλους αυτούς συνίσταται ή εκκλησία τού δήμου» (Απομνημονεύματα Γ΄, Κεφ. VII, Παρ. 6).
Μάλιστα θεωρεί πως η πολιτική είναι μία πολύ δύσκολη τέχνη και πρέπει να ασχολούνται με αυτή μόνο οι ειδικοί, ενώ οι υπόλοιποι θα πρέπει να αποκαλούνται δούλοι.
«…τους δ’ άγνοονντας άνδραποδώδεις αν δικαίως κεκλήσθαι..»
(Απομνημονεύματα Α΄, Κεφ. I, Παρ. 16).
Ο Κυριάκος Σιμόπουλος στο έργο του «Διανοούμενοι και καλλιτέχνες ευτελείς δούλοι της εξουσίας» υποστηρίζει πως η ανάδειξη των πολιτών με κλήρο αποτελούσε επιβεβαίωση της ισότητας, της γενικής παιδείας και της κοινής ευθύνης των πολιτών όλων των κοινωνικών τάξεων στο πολίτευμα της άμεσης δημοκρατίας. Ο Ξενοφών λοιπόν επικρίνει την ανάδειξη πολιτών με κλήρο σε διάφορα κρατικά αξιώματα και κατασυκοφαντεί το πολίτευμα της πόλης του ψευδόμενος πως το αθηναϊκό πολίτευμα χαρακτηρίζεται από ιδεολογική και ηθική αταξία.
«’Εξ ων πολλή μέν άτηρία και κακία τη πόλει έμφύεται, πολλή δέ έχθρα και μίσος αλλήλων τοις πολίταις έγγίνεται» που σημαίνει:
Ένεκα τούτων αφ’ ενός μεν πολλή βλάβη και δυστυχία γεννάται εις την πόλιν, αφ’ έτερου δε πολλή έχθρα και μίσος μεταξύ των πολιτών δημιουργείται»
(Απομνημονεύματα Α΄, Κεφ. V, Παρ. 17).
Προεκτείνοντας όμως προηγουμένως ακόμη περισσότερο τις φιλομοναρχικές και ολιγαρχικές του απόψεις, οι οποίες βεβαίως αφθονούν στα απομνημονεύματά του, τάσσεται ευθέως υπέρ των σπαρτιατών και της στρατιωτικής τους νοοτροπίας. Θεωρεί βασική παιδεία τις στρατιωτικές ασκήσεις, σε αντίθεση με την πολύπλευρη αθηναϊκή παιδεία μέσα από τη μουσική τη γεωμετρία, την αστρονομία, τη γυμναστική, τις τέχνες και την καλλιέργεια του αισθητικά ωραίου που οδηγούν τους νέους στη διαμόρφωση και την πραγμάτωση τους. Πότε ερωτά θα υπακούσουν οι Αθηναίοι στους άρχοντες όπως οι Λακεδαιμόνιοι.
«Πότε δε ούτω πείθονται τοις άρχουσιν»
(Απομνημονεύματα Α΄, Κεφ. V, Παρ. 16).
Το 396 π.Χ. συνοδεύει το Σπαρτιάτη μονάρχη Αγησίλαο κατά την εκστρατεία του στην Ασία και το 394 π.Χ. συμμετέχει ως επιτελάρχης του στη μάχη της Κορώνειας (της Βοιωτίας). Τη στράτευση του με τους εχθρούς της Αθήνας επιβεβαιώνει ο Πλούταρχος στο έργο του (Βίοι παράλληλοι/Αγησίλαος). Οι Λακεδαιμόνιοι θα τον ανταμείψουν για την αντιαθηναϊκή συνεργασία του μ’ ένα μεγάλο κτήμα και μία πολυτελή έπαυλη στη Σκιλλούντα της Ήλιδος, ενώ αντίθετα οι Αθηναίοι για την προδοτική του συμπεριφορά τον καταδικάζουν σε ισόβια εξορία. Όταν εγκαταστάθηκε στην Σκιλλούντα ως φεουδάρχης ενδιαφερόταν για τον περαιτέρω πλουτισμό του και, απόστρατος πλέον, φιλοδοξούσε να καταγράψει τις εμπειρίες του από τις εκστρατείες και τις αντιδημοκρατικές του θεωρίες. Στα κείμενά του υπαινίσσεται, σύμφωνα και πάλι με όσα μας λέει ο Κυριάκος Σιμόπουλος, πως η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν παράνομη, όπως τα ολιγαρχικά και τυραννικά καθεστώτα. Κάτι το οποίο είναι ψευδές καθώς στο αθηναϊκό πολίτευμα κυριαρχούσαν οι νόμοι παλλαϊκής έγκρισης.
Μάλιστα όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας Χρήστος Ρήγας στο βιβλίο του «Δημοκρατία του Εφιάλτη» το 462 π.Χ. θα αποτελέσει μία ξεχωριστή στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το έτος αυτό γεννήθηκε η δημοκρατία τόσο σαν πολίτευμα όσο και σαν λέξη. Το πολίτευμα που εγκαθιδρύθηκε από τον Εφιάλτη και τον Αρχέστρατο ήταν η ανάθεση της πολιτικής εξουσίας στους ίδιους τους πολίτες, ώστε να ασκούν την κυβερνητική εξουσία αυτοπροσώπως και όχι δι’ αντιπροσώπων τους. Έτσι το 462 π.Χ., επί άρχοντος Κόνωνος, ο Εφιάλτης και ο Αρχέστρατος, μαζί με όλο τον λαό της Αθήνας και του Πειραιά, αφαίρεσαν από την Βουλή του Αρείου Πάγου –όπως μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης– όλες τις πολικές εξουσίες που είχε για την προστασία του πολιτεύματος και άλλες απ’ αυτές παραχώρησαν στην Βουλή των πεντακοσίων και άλλες στον λαό και τα δικαστήρια.
Επανερχόμενοι όμως στο ρόλο του Ξενοφώντος απέναντι στο δημοκρατικό πολίτευμα της πόλης του δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε το θαυμασμό και τη συμπάθειά που είχε για τους Τριάκοντα Τύραννους οι οποίοι ανέλαβαν την εξουσία όταν καταλύθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας το 404 π.Χ. Δε θα διστάσει μάλιστα να γράψει ψευδός πως οι πολίτες αποφάσισαν να εκλέξουν τριάντα άνδρες για σύνταξη των νόμων της πατρίδας τους.
«έδοξε τω δήμω τριάκοντα άνδρας οι (τους πατρίους) νόμους συγγράψουσι»
(Ελληνικά Β΄, 3,2)
Εχθρός της Δημοκρατίας καθώς ήταν, προβάλει ως πρότυπο μονάρχη τον Κύρο δοξολογώντας τον στο έργο του «Κύρου Παιδεία» για τις προοδευτικές του ιδέες. Γράφει μάλιστα πως χωρίς αρχηγό που ενσαρκώνει όλες τις εξουσίες , δεν γίνεται τίποτα ωραίο και χρήσιμο. (Κύρου Ανάβασης III,I,38)».
Άλλωστε ο Ξενοφών κατά την εκστρατεία του και την παραμονή του στην Ασία, την οποία οι πεινασμένοι μισθοφόροι θα διεξάγουν καθαρά για κερδοσκοπικούς λόγους, μιας και αξιώνουν γενναίες αμοιβές από τους ασιάτες ηγεμόνες, προσδοκούσε από τον Κύρο πλουτισμό και αξιώματα αποδίδοντας σε αυτόν το πρότυπο του μονάρχη.
Ο Ξενοφών υπήρξε και βέβαια δεν είναι ο μόνος, αδυσώπητος εχθρός της δημοκρατίας. Το πολιτικό του ιδεώδες ήταν η δημιουργία ενός ισχυρού μοναρχικού κράτους στο οποίο ο ίδιος ο Ξενοφών αποσκοπούσε, όπως φαίνεται από τις πράξεις του, με απώτερο σκοπό προσωπικά οικονομικά και πολιτικά οφέλη, τα οποία και θα αποκόμιζε αφενός με την εμπλοκή του στην ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος και αφετέρου με τη συνεισφορά του στη διατήρηση του ηγεμόνα στην εξουσία.