O Τάσος Λειβαδίτης στο ποίημά του «Μοναχικά βήματα» κατά κάποιο τρόπο μας γνωστοποιεί την γεύση της ανάμνησης που αφήνει η ζωή, αλλά και ταυτόχρονα διερωτάται, λέγοντας:
«Υπάρχει μία περιπέτεια για τον καθένα μας, αλλά που θα την βρούμε;
Προς το παρόν ξεφυλλίζουμε τα παλιά ημερολόγια μήπως και σώσουμε κάτι απ’ τα χρόνια…».
Θα έλεγε κανείς πως γράφουμε μερικές αράδες στοίχους ή κάποια κείμενα μήπως, όπως μας λέει ο ποιητής, σώσουμε κάτι από τα χρόνια που φεύγουν.
Αλήθεια ποιος θυμάται τι έγινε χθες;
Η υστεροφημία για τους αρχαίους Έλληνες ήταν η ύψιστη καταξίωση. Το ιδεώδες για το οποίο αγωνιζόταν με σθένος στο πεδίο της μάχης, αλλά και στον στίβο της καθημερινής ζωής. Η αρχαιολογική αξιολογία της υπεροχής (αριστείας) διείπε τον αρχαίο κόσμο σε όλους τους τομείς.
Ο Αριστοτέλης εάν ζούσε σήμερα θα ήταν πολύ ικανοποιημένος με τα επιτεύγματα του τόσο σε πνευματικό, όσο και σε υλικό επίπεδο. Άλλωστε και ο ίδιος δεν ασχολήθηκε μόνο με τα υψηλά και τα πνευματικά, αυτά που δεν είναι εύκολο να συλλάβει ο κοινός νους, αλλά και με πτυχές του καθημερινού βίου. Το κάθε οπτικό ερέθισμα, το κάθε άγγιγμα για τον Αριστοτέλη αποτελούσε έναυσμα για περισυλλογή.
Το φάσμα των ερευνητικών και φιλοσοφικών του ενδιαφερόντων είναι τρομακτικό για τα δεδομένα μιας καθημερινής ζωής σαν τη δική μας. Κανείς δε θα μάθει ποτέ με πόσες αγρυπνίες συντήρησε τη ζωή του: βοτανική, μετεωρολογία, ζωολογία, αστρονομία, μαθηματικά, φυσική, χημεία, ηθική, ποιητική, γνωσιολογία του απέδωσαν τον τίτλο του homo universalis (του καθολικού ανθρώπου). Oι Αλεξανδρινοί μάλιστα υπολόγιζαν ότι έγραψε 400 περίπου συνολικά βιβλία.
Πόσοι από εμάς όμως σήμερα έχουν ασχοληθεί, έστω και ελάχιστα, με το έργο αυτού του μεγάλου φιλοσόφου;
Αν ακολουθήσουμε τα βήματα του Αριστοτέλη θα οδηγηθούμε το 384 π.Χ.στα Στάγειρα της Χαλκιδικής. Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα, μία αποικία στην επικράτεια των μακεδόνων. Η τύχη όμως δεν φάνηκε γενναιόδωρη με τον Αριστοτέλη. Από νωρίς στερήθηκε τους γονείς του και την κηδεμονία του ανέλαβε ο φίλος του πατέρα του Πρόξενος. Ο Πρόξενος, που φρόντισε τον Αριστοτέλη σαν δικό του παιδί, τον έστειλε στην Αθήνα σε ηλικία 17 ετών (367 π.Χ.) για να γίνει μαθητής του Πλάτωνα. Ο Αριστοτέλης σπούδασε στην Ακαδημία του Πλάτωνα επί 20 χρόνια (367 – 347), μέχρι τη χρονιά δηλ. που πέθανε ο δάσκαλός του.
Στην ακαδημία, αφουγκράζεται την ουσία του κόσμου μέσα από συγκεκριμένες εμπειρικές πραγματικότητες. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι έβρισκαν το χρόνο να κοιτάζουν ολόγυρα τους.
Για τον Αριστοτέλη, στα μεταφυσικά του, η κίνηση είναι αιώνια. Αιώνια είναι και η πρώτη αιτία για την κίνηση, δηλαδή η αρχική ορμή. Αυτή η αρχική αιτία της κίνησης είναι η ουσία της καθαρής ενέργειας. Σε κανένα σημείο δεν αναφέρει κανένα θεό ως κινητήριο δύναμη οποιασδήποτε δράσης, αλλά πάντα μελετούσε την ίδια τη φύση, όπως οφείλει κάθε επιστήμονας.
Ο Αριστοτέλης δεν απέδωσε πουθενά την ύπαρξη του τελικού σκοπού ή της αρχικής κινητήριας δύναμης πέρα από την ίδια τη φύση. Για τον σταγειρίτη ο θεός δεν ταυτίζεται με το ανθρωπομορφικό δωδεκάθεο ή με οποιοδήποτε εξωσυμπαντικό θεό, αντιθέτως η φύση έχει την δύναμη να αυτορυθμίζεται. Η προέλευση και η αιτιολόγηση του θειου για τον Αριστοτέλη είναι καθαρά λογική.
Στην ακαδημία μυείται στη ρητορική, στη διαλεκτική αντιπαράθεση και ανδρώνεται επιστημονικά, από τότε ολόκληρη η ζωή του είναι μία ακατάπαυστη διαδικασία απόδειξης θέσεων επί παντός επιστητού. Αυτή η προσήλωση του, στην τεκμηριωμένη αποδεικτική διαδικασία, χάρισε στην ανθρωπότητα τον επιστημονικό συλλογισμό.
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί , ότι η αποδεικτική διαδικασία στηρίζεται σε υποθέσεις που συνεχίζονται στο άπειρο. Οπότε θα πρέπει να σταματά κανείς σε ορισμένα «αξιώματα» η αρχές, όπως μας λέει, για να οδηγηθεί σε μία τεκμηριωμένη αποδεικτική διαδικασία, που είναι:
Η αρχή της ταυτότητας. Δηλαδή Α=Α, η έννοια ισούται προς τα γνωρίσματά της.
Αρχή της αντίφασης. Δεν μπορεί κάποιος να λέει για ένα θέμα ή πράγμα ότι είναι και δεν είναι, ότι υπάρχει και δεν υπάρχει.
Αρχή του αποκλεισμού τρίτης εκδοχής. Η είναι Α ή δεν είναι Α, π.χ.: το διαστημόπλοιο Χ ή είναι ή δεν είναι επανδρωμένο.
Αρχή της επαρκούς αιτίας ή του αποχρώντος λόγου, ότι δηλαδή για κάθε τι αναζητείται λογικά η αιτία του. Ισχύοντας έτσι η αρχή «ουδέν γίνεται άνευ αιτίας».
Εμείς μιλάμε καθημερινά, με εικασίες, ενδείξεις ή επιχειρήματα για χίλια πράγματα χωρίς ποτέ να κάνουμε τον κόπο να διερωτηθούμε για πόσα πράγματα στη ζωή μας έχουμε ακαταμάχητο τεκμήριο, που ενδεχομένως να είναι και ελάχιστα.
Στην ακαδημία ο σταγειρίτης φιλόσοφος ασχολείται με την έρευνα πάνω στην φυσιολογία του ανθρώπου, τη σχέση της ψυχής με το σώμα και την έννοια την ενδελέχειας.
Στο έργο του περί ψυχής ο κόσμος ως σύνολο, είναι ενιαίος, αιώνιος και αγέννητος. Βεβαίως όταν ζει κανείς στο παρόν δεν ανησυχεί για την επόμενη στιγμή που ούτος η άλλως δεν μπορεί να ελέγξει.
Πολύ σωστά λοιπόν ο συγγραφέας Χρόνης Μίσσιος σε μία παράγραφο από την ενότητα «Η ζωή μας μια φορά μας δίνεται» μας προειδοποιεί πως «Χωρίσαμε την μέρα σε πτώματα στιγμών, σκοτωμένες ώρες που τις θάβουμε μέσα μας» μπαζώνοντας τες, θα λέγαμε, με επιθυμίες, περιττές ανάγκες, φτηνά σήριαλ, ακριβά αυτοκίνητα και ενδεχομένως μία γεύση ανάμνησης τόσο θαμπή, όσο και τα θολά μας ημερολόγια.
Αφήστε λοιπόν, την ιδέα του αγαθού, ως μεσότητα, όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης, να περάσει μέσα σας, να γίνει από ιδέα σώμα και τότε να είστε σίγουροι ότι θα σας μεταβάλει.
Υ.Γ. Το Σάββατο 28 Ιανουαρίου, στις 20:30 μ.μ. στη Δημοτική βιβλιοθήκη Αλεξανδρούπολης θα διεξαχθεί η ομιλία μου με θέμα:
«Η ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ»
Ένα στοχαστικό ταξίδι συγκριτικής σε σχέση με όλες τις άλλες προσεγγίσεις που έχει κάνει ο άνθρωπος στην μακραίωνη πορεία της ύπαρξης του.