Η Αξιολογική θέση της γυναίκας στην ομηρική περίοδο

Τα ομηρικά ποιήματα μας προσφέρουν αρκετά συγκεκριμένη εικόνα για τη θέση της γυναίκας αυτής της περιόδου. Οι καθημερινές ασχολίες των γυναικών στους Ομηρικούς χρόνους είναι ποικίλες. Μέσα, αλλά και έξω από το σπίτι οι γυναίκες απασχολούνται με τη φροντίδα των αγαθών που περικλείει ο οίκος. Η ύφανση και η επεξεργασία του μαλλιού, μιας και  εξασφαλίζει τον απαραίτητο ρουχισμό για τους ανθρώπους του οίκου, θεωρείται ως η κυριότερη εργασία.

Η Καλυψώ και η Κίρκη υφαίνουν και τραγουδούν, η Ναυσικά πάει τα ρούχα της στο ποτάμι για να τα πλύνει, ενώ ο Οδυσσέας μετά την μνηστηροφονία και το ξανασμίξιμο του με την Πηνελόπη καθορίζει του αμοιβαίους ρόλους των δύο συζύγων, όπως άλλωστε μας πληροφορεί και η Glaude Mosse, καθηγήτρια της αρχαίας ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, στο έργο της «Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα».

«τώρα που εσμίξαμε ξανά στην ποθητή μας κλίνη, θέλω το σπιτικό μου βιος εσύ να διαφεντεύεις μα για τα γιδοπρόβατα, που οι δολεροί μνηστήρες μου καταλύσαν κι’ έσφαξαν είναι δική μου η έγνοια. Πλήθια απ’ τα ξένα, μόνος μου, θα κάμω για δικά μου, κι οι Αχαιοί για χάρισμα άλλα θα κουβαλήσουν, ως να γιομίσουνε ξανά οι μάντρες μου άκρη σ’ άκρη.»

Η Πηνελόπη πριν την επιστροφή του Οδυσσέα υφαίνει ακούραστα στον αργαλειό, αλλά δεν τραγουδά, είναι πολύ θλιμμένη λόγω της απουσίας του Οδυσσέα για να πράξη κάτι τέτοιο. Ωστόσο δουλεύει διπλά, την ημέρα υφαίνει στον αργαλειό της ενώ τη νύχτα ξηλώνει και δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε πως η πράξη της αυτή δεν περιορίζεται μόνο στα καθήκοντα του οίκου της, αλλά είναι καθαρά μία πολιτική πράξη αφού καθυστερεί τους μνηστήρες για να κερδίσει χρόνο ώστε να ενηλικιωθεί ο γιος της ο Τηλέμαχος. Στο τέλος όμως η επιστροφή του Οδυσσέα θα δώσει τέλος στο πολιτικό αδιέξοδο της χώρας του.

Αντίστοιχα, ενώ βλέπουμε πως η Αρήτη, η βασίλισσα των Φαιάκων, γνέθει στο πλάι του βασιλιά Αλκινόου, ωστόσο η ομορφιά και η τόλμη της βασιλοκόρης Ναυσικάς δεν περιορίζεται στις ανάγκες του οίκου, αλλά προτρέπει με τα χαρίσματά της τον Οδυσσέα να προσπέσει στα δικά της γόνατα ως ικέτης αν θέλει να εξασφαλίσει το ταξίδι της επιστροφής του.

«Στα γόνατά σου πέφτω αρχόντισσα! Θεός, θνητός -τι να’ σαι;
Θεός αν είσαι, απ’ όσους τ’ άσωστα ψηλά κρατούν ουράνια,
σε παρομοιάζω με την Άρτεμη, του τρανού Δία την κόρη,
στην ομορφιά και το παράστημα και του κορμιού τη χάρη…
» (Οδύσσεια ραψ.ζ).

Η Αρήτη είναι μια βασίλισσα που την τιμά, την ακούει και τη σέβεται ο άντρας της και τα παιδιά της. Σε αυτή λοιπόν συμβουλεύει η Ναυσικά τον Οδυσσέα ν’ απευθυνθεί πρώτα γιατί, αν κερδίσει τη συμπάθειά της, θα πετύχει γρήγορα το σκοπό του που είναι η επιστροφή του στην Ιθάκη. Η Αρήτη, όπως η Ελένη στη Σπάρτη, κάθεται δίπλα στο θρόνο του συζύγου της και παρευρίσκεται στα συμπόσια των αντρών.

Ας μην ξεχνάμε πως και οι άλλες ηρωίδες της Οδύσσειας θα φανούν πάρα πολύ χρήσιμες στον Οδυσσέα κατά την διάρκεια της περιπέτειάς του που διήρκησε δέκα ολόκληρα χρόνια μετά τον Τρωικό πόλεμο, λόγω της προσβολής που διέπραξε κατά των θεών στην Τροία.

Η Καλυψώ θα τον καλύψει για επτά ολόκληρα χρόνια, προσφέροντάς του το μεγαλύτερο δέλεαρ, την αθανασία, ενώ του διδάσκει, γνωρίζοντας ναυπηγική και αστρονομία, πώς να ναυπηγήσει ένα πλοίο, υποδεικνύοντας στον Οδυσσέα ποια αστέρια ν’ ακολουθήσει στο ταξίδι της επιστροφής. Η μάγισσα Κίρκη τον στέλνει με ασφάλεια στον κάτω κόσμο για να πάρει χρησμό από τον μάντη Τειρεσία και τον βοηθά να περάσει με ασφάλεια από τις συμπληγάδες πέτρες, τη Σκύλα και τη Χάρυβδη. Πάνω απ’ όλες όμως η θεά Αθηνά τον βοηθά και τον συμπαραστέκεται σε όλες του τις κινήσεις.

Στη ραψωδία Ζ, όταν οι Αχαιοί απειλούν να διασπάσουν τις γραμμές των Τρώων ο Έλενος, ένας από τους γιους του Πριάμου, προσκαλεί τον αδερφό τους Έκτορα ώστε να μεσολαβήσει στη μητέρα τους, την Εκάβη, να συγκαλέσει τις γυναίκες της Τροίας για να προσφέρουν θυσία στη θεά Αθηνά για την προστασία της πόλης και κυρίως των γυναικών και των παιδιών:

«Έκτορα, ωστόσο εσύ στο κάστρο μας για ανέβα, στο διονώ μας να πεις στη μάνα, τις αρχόντισσες μες στο ναό να μάσει της Αθηνάς της γαλανόματης, πα στην κορφή του κάστρου, και της θεάς τον οίκο ανοίγοντας με τα κλειδιά τον άγιο, το ανυφαντό, που πιο της φαίνεται πανώριο και μεγάλο απ’ όλα όσα φιλάει στο σπίτι μας, το πιο της αρεσκιάς της, να το πιθώσει στης ωριόμαλλης της Αθηνάς τα γόνα, και να της τάξει ακόμα, δώδεκα δαμάλες στο ναό της μονοχρονιάρες, αβουκέντρωτες, να σφάξει, αν ίσως θέλει τώρα την Τροία και τις γυναίκες μας και τα μωρά παιδιά μας να σπλαχνιστεί.»

Ο Όμηρος μας επισημαίνει πως όλα γίνονται για μία γυναίκα, την ωραία Ελένη, η οποία είναι η αφορμή για τον πιο συνταρακτικό πόλεμο της Ελληνικής απώτερης αρχαιότητας, τον Τρωικό πόλεμο. Παρ’ όλα αυτά η Ελένη θα επιστρέψει για να ζήσει κοντά στο σύζυγο της με όλα της τα δικαιώματα. Όπως μας πληροφορεί η Glaude Mosse η είσοδός της στη σάλα του συμποσίου όπου ο Μενέλαος περιποιείται τους φιλοξενουμένους του είναι πράγματι η είσοδος μιας βασίλισσας, τόσο απ’ τη μεγαλοπρέπεια της συμπεριφοράς της όσο κι από τον πλούτο των αντικειμένων που την περιβάλλουν.

Αντίστοιχα η Ιφιγένεια, που ήταν μία από τις κόρες του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, θα αποτελέσει την προσωποποίηση της αυτοθυσίας προς το γενικότερο συμφέρον και εναντίων της όποιας αυθαιρεσίας των εχθρών, θυσιάζοντας έτσι τα νιάτα της ώστε να φυσήξει ούριος άνεμος και να κινήσει τα 1186 καράβια των Αχαιών. Ο Αγαμέμνων είχε προκαλέσει την οργή της θεάς Αρτέμιδος σκοτώνοντας το ιερό ελάφι της, με αποτέλεσμα η θεά να προκαλέσει άπνοια και να μη μπορεί να αποπλεύσει ο στόλος. Την τελευταία όμως στιγμή η θεά λυπήθηκε την Ιφιγένεια, την άρπαξε από τον βωμό της θυσίας και έβαλε στη θέση της ένα ελάφι.

Η θέση, αλλά και οι πράξεις όλων αυτών των γυναικών μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως οι γυναίκες στη ομηρική περίοδο δεν ήταν απλώς απομονωμένες μέσα στο γυναικωνίτη και προσηλωμένες μόνο στις ανάγκες του οίκου τους. Εξάλλου κάθε πράξη που αποβλέπει στην προαγωγή των υποθέσεων του συνόλου, αλλά και του κοινού συμφέροντος δεν μπορεί παρά ν’ αποτελεί μία κατ’ ουσίαν πολιτική πράξη. Ας επιζητήσουμε λοιπόν να γνωρίσουμε αυτές τις υπέροχες προγόνους μας χωρίς απλουστευμένες και στερεότυπες προκαταλήψεις γύρω από τον πολιτικό τους παραγκωνισμό.

0 Σχόλιο

Αφήστε ένα σχόλιο

Δικαιούχος ονόματος τομέα (domain name)
Ε. ΛΑΣΚΑΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΕΕ
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΓΝΩΜΗ
ΑΦΜ: 082164919
ΔΟΥ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ

Ιδιοκτήτης: Λασκαράκης Εμμανουήλ
Νόμιμος εκπρόσωπος: Λασκαράκης Εμμανουήλ
Διευθυντής: Λασκαράκης Εμμανουήλ
Διευθυντής σύνταξης: Γιώργος Πανταζίδης
Διαχειριστής: Λασκαράκης Εμμανουήλ

Η ΓΝΩΜΗ - Καθημερινή Εφημερίδα της Θράκης

Τέρμα Αγίου Δημητρίου, Αλεξανδρούπολη

Τηλ 25510 24222, 29888

Fax : 25510 80606

email :  gnomi@gnomionline.gr

              Μέλος του